Woede in Griekenland over onveilig spoor: waarschuwingen jaren in de wind geslagen

Grieken eisen uitleg van hun overheid nu blijkt dat al veel langer bekend was dat de veiligheid van de Griekse spoorwegen onder de maat is. Het dodental van de treinramp liep donderdag op tot 57.

Na verslagenheid overheerst in Griekenland nu woede over het fatale spoorongeluk dinsdagavond tegen middernacht bij het dorp Tempi. Niet alleen bij de nabestaanden van de veelal jonge slachtoffers, die op weg naar huis waren in de stad Thessaloniki na een lang weekend feesten tijdens carnaval. Ook bij Grieken die bijvoorbeeld dagelijks de trein naar hun werk nemen. Zij vragen zich af hoe het kan dat kennelijk al jaren bekend is dat het Griekse spoor onveilig is, en de treinen gewoon bleven rijden.

Een protest in Athene leidde woensdagavond tot een confrontatie met de politie, toen de demonstranten met stenen gooiden en brand stichtten.

Wissel stond verkeerd

De 59-jarige stationschef van Larisa, waarvandaan de trein even voor de botsing was vertrokken, heeft tijdens verhoor verklaard een verkeerde inschatting te hebben gemaakt. Daardoor stond een wissel verkeerd. De passagierstrein kon zo op het verkeerde spoor terechtkomen, een goederentrein tegemoet.

De machinist meldde nog dat het sein op rood stond, maar de stationschef verordonneerde hem desondanks door te rijden. Dat deed hij, twaalf minuten lang, met de grootste treinramp in de Griekse geschiedenis tot gevolg. Vooral in de eerste twee wagons, waar na brand vrijwel niets meer van over is, hadden passagiers geen schijn van kans. Identificatie van de slachtoffers is lastig, doordat veel lichamen zijn verkoold.

Donderdag al werd de stationschef voorgeleid. Hem hangt een jarenlange gevangenisstraf boven het hoofd, als hij wordt veroordeeld voor nalatigheid en dood door schuld. Premier Kyriakos Mitsotakis was er woensdag snel bij met zijn oordeel: het ongeluk is veroorzaakt door ‘een tragische menselijke fout’.

Grote kans op fouten

Dat zet kwaad bloed bij spoorwegmedewerkers. Die waarschuwen, blijkt uit nu gepubliceerde brieven van onder meer vakbonden, al jaren voor de slechte staat van het Griekse spoor. Vorig jaar stapte een veiligheidsmanager op, waarschuwend dat verbeteringen in de infrastructuur die sinds 2016 op de rol stonden, nog steeds niet waren uitgevoerd. En dat het onveilig is treinen 200 kilometer per uur over het spoor te laten rijden. Vorige maand nog sleepte de Europese Commissie Griekenland na herhaalde waarschuwingen voor de Europese rechter, omdat de staat nog steeds geen standaardcontract met de spoorbeheerder heeft gesloten – een verplichting sinds 2012.

Door regelmatige diefstal van koperdraad, maar ook door voortdurende ruzies over verantwoordelijkheden en ellenlange rechtszaken over aanbestedingen is er van elektronische beveiliging en besturing nauwelijks sprake. Stationschefs moeten daardoor in samenspraak met machinisten veel handelingen verrichten, wat de kans op fouten vergroot.

Daarnaast klaagt spoorpersoneel over onderbezetting en zijn er veel onbeveiligde overgangen, waarvan sommige illegaal, zelfs midden in een drukke uitgaanswijk van Athene. Op het Griekse spoor vallen binnen de EU verreweg het meeste aantal doden per door afgelegde treinkilometer, meldde het EU-spooragentschap vorig jaar.

Flink ingekrompen

De spoorwegen leiden daarnaast ook commercieel al tijden een kwijnend bestaan. Jarenlang een bastion van heel veel overbetaalde ambtenaren, moesten ze flink inkrimpen tijdens de economische crisis van vorig decennium. Veel onrendabele en verouderde lijnen werden gesloten, en staatsmoloch Ose werd gesplitst: het behield de infrastructuur, maar het passagiers- en goederenvervoer ging in 2017 naar de Italiaanse spoorwegen.

Trenitalia zette flink in op verbetering van het potentieel zeer lucratieve traject tussen de miljoenensteden Athene en Thessaloniki. Vanwege de voortdurende vertragingen en treinuitval kiezen veel Grieken voor de bus, de auto of het vliegtuig op deze route. Naar nu blijkt liet de beveiliging op het traject, de verantwoordelijkheid van Ose, te wensen over.

Zoveelste brandbrief

De spoorwegmedewerkers zijn intussen kwaad dat één stationschef de zwartepiet krijgt toegespeeld, terwijl zij drie weken geleden nog de zoveelste brandbrief hadden gestuurd. Ze legden daarom het werk donderdag neer. ‘Het gebrek aan interesse van alle regeringen voor de Griekse spoorwegen heeft tot de tragedie bij Tempi geleid,’ stellen ze in een verklaring. ‘Helaas belanden al onze jarenlange eisen voor meer personeel, betere trainingen en vooral moderne veiligheidstechnologie steevast in de prullenbak.’ Het metropersoneel in Athene sloot zich bij de staking aan. Ook dat wijst op problemen met de veiligheid.

Minister Kostas Karamanlis van Transport bezocht dinsdag de plaats van het ongeluk, en trad ter plekke af. “Dat is het minste wat ik kan doen uit respect voor de slachtoffers,” zei hij geëmotioneerd. Hij voegde toe dat hij spoorwegen had geërfd die niet voldoen aan de eisen van de 21ste eeuw, maar dat hij juist bezig was met verbeteringen. “Maar het politieke systeem als geheel heeft gefaald, en daarvoor neem ik de verantwoordelijkheid. Zo gaat dat in een democratie.”

Ook de directie van Ose is afgetreden. Premier Mitsotakis heeft een commissie aangesteld die de toedracht van het ongeluk verder moet onderzoeken.