Top Xi en Poetin bevestigt innigere band, maar ook wie de baas is: ‘Rusland is junior partner geworden’

Aan vriendschappelijkheden geen gebrek tijdens het driedaagse staatsbezoek tussen de Russische en Chinese president. De twee leiders prezen elkaar als dierbare vriend, en bejubelden ‘een nieuw tijdperk’ in de Russisch-Chinese betrekkingen.

Xi Jinping en Vladimir Poetin kondigden in Moskou aan dat de handel verder wordt opgevoerd en dat de strategische samenwerking wordt uitgebreid. Ze richtten hun pijlen ook nadrukkelijk op de Verenigde Staten, die de stabiliteit in de wereld in gevaar zou brengen.

Toezeggingen voor steun aan Rusland in de oorlog in Oekraïne kwamen er niet, in elk geval niet openlijk. Xi presenteert zich sinds het begin van de invasie vorig jaar nadrukkelijk als vredesstichter en onpartijdig in de oorlog, en deed dat in Moskou ook.

Ook Xi spreekt niet van ‘oorlog’ in Oekraïne

Tegelijkertijd verschillen Xi’s standpunten over de oorlog nauwelijks met die van Poetin. Zo noemde Xi in Moskou de Navo als aanstichter van het ‘conflict’, dat hij net als zijn Russische ambtgenoot nadrukkelijk geen oorlog noemt.

Niet voor niets waarschuwde Navo-chef Jens Stoltenberg dat de top tussen Poetin en Xi, alweer de veertigste tussen de twee leiders, duidt op een steeds inniger wordende samenwerking tussen China en Rusland.

Xi en Poetin maken er al langer geen geheim van naar een multipolaire wereld te streven, waarin meerdere machtsblokken de dienst uitmaken, in plaats van de huidige unipolaire wereld, waarin vooral de VS het voor het zeggen zou hebben.

Volgens analisten doelde Xi ook woensdag bij zijn afscheid van Poetin op deze verschuiving, toen hij zei dat Rusland en China samen ‘de drijvende krachten zijn achter ophanden zijnde veranderingen die we al honderd jaar niet hebben gezien’.

‘Nieuwe as van het kwaad’

De Britse historicus Mark Almond concludeerde woensdag in The Telegraph zelfs dat ‘Xi en Poetin werken aan een nieuwe as van het kwaad’, verwijzend naar de alliantie tussen nazi-Duitsland en Italië in de Tweede Wereldoorlog.

Zover gaan veel andere analisten nog niet. Volgens de woordvoerder van de Amerikaanse Veiligheidsraad John Kirby is het eerder een ‘pragmatisch huwelijk' waarbij beide landen van elkaar gebruikmaken om tegenwicht te bieden aan het Westen.

Een gelijkwaardige samenwerking is het in elk geval niet. Rusland is in economisch, technologisch en geopolitiek aspect steeds afhankelijker van China. De komst van Xi wordt dan ook dikwijls gezien als een reddingsboei voor de steeds verder geïsoleerde Poetin, tegen wie afgelopen weekend vervolging is ingesteld door het Internationaal Strafhof voor oorlogsmisdaden in Den Haag.

“De economische sancties hebben de toch al asymmetrische relatie tussen Rusland en China verergerd,” zegt Maria Shagina, een senior onderzoeker bij het International Institute for Strategic Studies tegen Financial Times. “Het is moeilijk te verbergen dat Rusland nu een junior partner is.”

Die toenemende asymmetrie kwam zelfs in de lichaamstaal en houding van de twee leiders tot uiting. Poetin toostte dinsdag in het Chinees, en zei maandag, bijna nederig, ‘jaloers te zijn’ op de economische voorspoed van China.

Militaire steun

Xi hield op zijn beurt concrete toezeggingen af, zoals over de aanleg van gaspijplijnen. Het lijkt ook geen toeval dat de term ‘grenzeloze samenwerking’, zoals de twee leiders hun samenwerking in februari 2022 voor de Russische invasie van Oekraïne noemden, in de gezamenlijke verklaring plaats heeft gemaakt voor ‘strategische samenwerking’.

China houdt zich bovendien, in elk geval openlijk, nog ver weg van militaire steun aan Rusland, vermoedelijk om te voorkomen dat het Westen en Europa economische sancties zullen instellen tegen China. In het gezamenlijke statement stond ook dat de samenwerking tussen beide landen nadrukkelijk geen militair-politieke alliantie is.

Toch kan dat volgens analisten op termijn wel veranderen. Hoewel Rusland afhankelijker is van China dan andersom, is Poetin voor Xi's doel om de westerse hegemonie te breken te belangrijk om te laten vallen.

“China zal mogelijk meer steun gaan bieden als ze beseffen dat Rusland op het slagveld dreigt te verliezen,” zei Alicja Batsjoelska, beleidsmedewerker van denktank European Council on Foreign Relations (ECFR) tegen de Amerikaanse zender CNBC.