Streeft Canada ‘Nederland gidsland’ op het gebied van drugsbeleid voorbij?

Wat houdt de Canadese proef precies in?

British Columbia, de meeste westelijke provincie van Canada waar Vancouver in is gelegen, is het epicentrum van een crisis met meer dan 10.000 drugsdoden door een overdosis sinds 2016. In dat jaar kondigde de provincie een noodsituatie af voor de volksgezondheid. In 2022 zijn er bijna 2300 mensen in de provincie overleden aan het gebruik van harddrugs. Gemiddeld zijn dat zes levens per dag.

Sinds januari 2023 is in British Columbia het bezit van harddrugs (tot 2,5 gram) niet meer illegaal. Daaronder vallen opiaten, crack, cocaïne, MDMA en ecstasy. Met de proef willen de Canadezen het stigma op mensen die drugs gebruiken verminderen, zodat zij sneller hulp zoeken wanneer ze in de problemen raken door drugs. De overheid wil benadrukken dat het gebruik ervan geen strafrechtelijke kwestie is, maar een kwestie van volksgezondheid.

Twee Canadese bedrijven hebben nu een licentie gekregen om legaal drugs te bezitten, te produceren, te verkopen en te distribueren – dat gaat om biotechbedrijf Sunshine Earth Labs en Adastra Labs, dat zich bezighoudt met cannabisextracten. Bedrijven die stoffen produceren voor onderzoeksdoeleinden bestonden al, maar bedrijven die dit produceren voor consumenten nog niet.

Hoe zit dat in Nederland?

Volgens de Opiumwet is het bezitten, verhandelen, verkopen of maken van drugs hier verboden. Drugs zijn dus niet gedecriminaliseerd, zoals nu per wet in Canada het geval is. Wel hanteren de politie en het Openbaar Ministerie bepaalde richtlijnen op het bezit van kleine hoeveelheden drugs. Bij bijvoorbeeld één xtc-pil of een halve gram poeder, zoals coke, worden de drugs afgepakt, maar krijg je geen boete of strafblad.

Daarnaast is het gebruik van drugs hier niet strafbaar, in tegenstelling tot in veel andere landen. “Zo blijft de stap naar hulpverlening laagdrempelig,” legt preventiedeskundige Tom Bart van Jellinek uit. “Nederland is in die zin een voorloper.”

De situatie in Canada is wel heel anders dan in Nederland. “Ook hier rust een stigma op drugsgebruik, maar een lagere dan in Canada en de VS, waar de afgelopen decennia een felle war on drugs heeft plaatsgevonden,” aldus Bart. “In Canada handelen ze nu vanuit nood. Wij hebben al veel eerder richtlijnen opgesteld om de drempel naar verslavingszorg te verlagen.”

Bart: “Sinds de heroïnecrisis in de jaren zeventig en tachtig hebben we in Nederland verschillende maatregelen ingevoerd om de schade te beperken. Zo produceren we legaal heroïne die op recept verkrijgbaar is en faciliteren we schone naalden voor mensen met een verslavingsprobleem. Als ze in Canada straks ook op doktersvoorschrift cocaïne gaan voorschrijven, lijkt dat vergelijkbaar met hoe we dat in Nederland met heroïne doen.”

Lopen wij dan voor op Canada?

Canada lijkt deels een voorbeeld te nemen aan Nederland, door drugsgebruik als een gezondheidskwestie te beschouwen in plaats van een justitiële. “Zo draai je de benadering eigenlijk om, door gebruikers niet als misdadigers te beschouwen en ze op te sluiten wanneer ze een illegaal middel nemen, maar als hulpbehoevende mensen die bijgestaan moeten worden,” zegt Ton Nabben, drugscriminoloog aan de HvA.

“Deze benadering heeft positieve uitwerkingen gehad in de jaren tachtig,” aldus Nabben. “We werden voor gek verklaard door het buitenland, maar je zag dat wij door deze innovatieve aanpak het heroïnegebruik sneller onder controle kregen dan andere landen.”

Aan de andere kant gaat Canada met deze proef nog een stap verder dan Nederland. Wij kennen nog geen bedrijven die legaal cocaïne en andere harddrugs produceren en verkopen. “Maar als je kijkt hoe we dat met heroïne aanpakken, zie je dat deze benadering een positieve uitwerking heeft,” beargumenteert Nabben.

“Het decriminaliseren van drugs leidt logischerwijs tot minder criminaliteit, en deze humane benadering zorgt voor meer vertrouwen, waardoor gebruikers ook sneller aankloppen bij verslavingszorg.”