Stilte voor de storm in Oekraïne? ‘De Russen zijn er zelf nog niet uit wat ze willen’

Ook in Nederland heerst bezorgdheid, al was het alleen maar om de toevoer van gas uit Rusland. Want los van een door niemand gewenste oorlog: als het losgaat in Oekraïne volgen er geheid sancties van alle kanten en kan de gaskraan zomaar worden dichtgedraaid.

Maar óf het zo ver komt en hoe de eventuele strijd zal ontbranden, blijft de grote vraag. “Het is Russische strategie altijd onberekenbaar te blijven en het Westen te laten gissen naar wat ze gaan doen,” zegt Ruslanddeskundige Bob Deen van Instituut Clingendael.

Donbas wordt Russisch

Peter Wijninga, defensiespecialist van het Haags Centrum voor Strategische Studies, onderschrijft dat. “Rusland dreigt met actie, maar welke actie zeggen ze er niet bij. De vrees is dat die 100.000 man Russische troepen langs de grens in beweging gaan komen en Oekraïne binnentrekken. Vanuit Engeland worden nu antitankwapens geleverd, wat aangeeft dat iedereen op het ergste voorbereid wil zijn.”

Meest waarschijnlijk is dat de oostelijk provincie Donbas – die feitelijk al door separatisten is afgescheiden van Oekraïne – met militair vertoon tot Russisch gebied wordt verklaard, zeggen veel specialisten. Poetin zal niet heel Oekraïne willen veroveren, want daar is het gewapende verzet al georganiseerd. “Het hele land bezetten is militair veel riskanter en je loopt het risico dat naburige landen er ook bij betrokken raken. Zo ver zal hij niet gaan,” denkt Wijninga.

Harde eisen

Rusland hoeft nog niets te doen, omdat het ten minste deze week nog een formeel antwoord van de Navo wil afwachten. Die zou de harde eisen van president Vladimir Poetin moeten accepteren en veiligheidsgaranties moeten geven, en wel zwart-op-wit. Die eisen zijn:

1. het Westen belooft formeel dat Oekraïne, andere ex-Sovjetrepublieken en zelfs Zweden en Finland nooit lid kunnen worden van de Navo.

2. terugtrekking van alle Navo-troepen en materieel uit voormalige Warschaupact landen.

3. wapenbeheersing en afspraken over militaire oefeningen in de regio.

Volgens Deen is het een kansloos eisenpakket waarbij het geschreven antwoord van de Navo nauwelijks zal afwijken van wat er al gezegd is in het laatste, mislukte, overleg met de Russen. Hooguit de derde set eisen over wapenbeheersing en militaire oefeningen zijn voor de Navo bespreekbaar mits Rusland zich daar zelf ook aan committeert, denkt Deen .

Bedreiging uitschakelen

De Russische diplomatie heeft echter al gezegd dat Poetins eisen geen keuzemenu zijn en in samenhang besproken moeten worden. Dus zal Rusland op dit moment de opties overwegen.

Die zijn inclusief een aanval op Oekraïne om het Oekraïense leger tenminste dusdanig te verzwakken dat het geen bedreiging voor Rusland is, vermoedt Deen. “De cyberaanvallen op maar liefst zeventig overheidsdiensten van Oekraïne, vorige week, waren misschien een schot voor de boeg.”

Inmiddels staat de zaak op scherp en is het volgens Deen moeilijk voorstelbaar dat Poetin inbindt. Dat zou immers een pijnlijk gezichtsverlies zijn na alle spierballentaal van de laatste weken. “Daarom reken ik wel op een reactie. Ik denk alleen dat de Russen er zelf nog niet uit zijn wat ze willen doen, maar ook dat ze ons willen laten gissen, zodat we in angst en onzekerheid blijven verkeren.”

Wijninga ziet nog wel opties: “Je zou als tekenen van goede wil kunnen afspreken dat je aan beide kanten van de grens de zware wapens op afstand plaatst. Tanks, kanonnen, raketten op, zeg maar, circa 35 kilometer van de grens. Dat laat je controleren door de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa. Niemand hoeft concessies te doen, maar je haalt dan wel de druk van de ketel en je wint tijd om met elkaar naar langdurige oplossingen te kijken.”