Dit weekend vielen er vele gewonden in Frankrijk bij protesten van milieuactivisten. En afgelopen dagen was er ook volop geweld bij betogingen tegen pensioenhervormingen. Wat is er aan de hand in la douce France? ‘Als je actievoert en wilt dat het effect heeft, moet het zichtbaar zijn.’
Een Franse demonstrant zei het zaterdag zonder omhaal: “Als we geen geweld gebruiken, bereiken we helemaal niets. Het is spijtig, maar zo werkt het nou eenmaal.”
En dus gingen betogers op de vuist met de politie, bij Sainte-Soline, een dorp in West-Frankrijk. Ze demonstreerden er tegen immense waterreservoirs die worden aangelegd voor boeren. De actievoerders gooiden molotovcocktails naar agenten, politieauto’s werden in brand gestoken. De oproerpolitie greep keihard in. Er werd traangas afgeschoten en er werden knalgranaten in de menigte geworpen. Het liep uit op een ware veldslag. Volgens de autoriteiten raakten 7 betogers en 28 agenten gewond, volgens de demonstranten waren er 200 gewonden.
“Wat er is gebeurd, is niet goed, maar er wordt in Frankrijk nu in ieder geval wél over die waterreservoirs gepraat,” aldus de plaatselijke burgemeester. “Dat was nooit gelukt met overleg aan een tafel.”
Lange traditie
Frankrijk heeft een lange traditie van protesten waarbij geweld wordt gebruikt om doelen te bereiken. De revolutie van 1789 was een volksopstand die leidde tot de afschaffing van de monarchie. ‘Mei 1968’ staat symbool voor een studentenopstand in Parijs, maar ook toen kwam het hele land plat te liggen door protesten en stakingen.
Ook recenter zijn er volop voorbeelden. In 2005 kwam het tot een uitbarsting van geweld in arme voorsteden, de banlieues. In 2018 en 2019 trokken de Gele Hesjes door Frankrijk, wat gepaard ging met zware gevechten in met name Parijs. En de afgelopen weken was er volop protest tegen de verhoging van de pensioenleeftijd van 62 naar 64 jaar. Het komt daarbij aan de lopende band en in heel Frankrijk tot vernielingen, brandstichting, blokkades en gewelddadigheden.
Protesteren ‘op z’n Frans’ is protesteren met je vuisten. “Als je actievoert en je wilt dat het effect heeft, moet het zichtbaar zijn. Het moet krachtig zijn en het moet worden opgepikt door de pers. Geweld is een van de middelen om dat allemaal in één keer te bereiken,” aldus historicus Sylvain Boulouque op de Franse radio.
Weinig inspraak
Daar is een belangrijke verklaring voor: Fransen hebben weinig inspraak. Ze mogen stemmen bij verkiezingen, maar een overlegcultuur zoals in Nederland kennen ze niet. Op school doe je wat de docent zegt. Op je werk luister je naar je baas. En in de politiek-maatschappelijke verhoudingen ligt dat niet anders.
Beslissingen worden van bovenaf genomen. En als je daarover niet mag meepraten, dan rest er maar één manier om je stem te laten horen: de straat opgaan.
Veel Fransen zijn boos over de pensioenhervormingen. Maar veel Fransen zijn nog bozer omdat president Macron het parlement opzijschoof en eigenmachtig zijn plannen doorvoerde.
Bij de waterreservoirs waartegen dit weekend werd geprotesteerd is het niet anders. Fransen zijn boos dat beslissingen worden doorgedrukt. “Omwonenden en het publiek hebben soms inspraak. Maar de uitkomst is niet bindend voor de autoriteiten en het gaat vaak alleen over details,” zei geograaf Léa Sébastien dit weekend in de krant Le Monde. “Mensen zijn tegen het project, maar ook tegen het feit dat zo’n project ze wordt opgelegd.”
Wapenstok als antwoord
Een complicerende factor zijn de Franse politie en de gendarmes. Ook in die kringen heerst geen ‘overlegcultuur’. Als een demonstrant iets doet wat een agent niet zint, wordt er niet gepraat: dan wordt de wapenstok getrokken, een flashball ofwel rubberkogel afgeschoten, een knalgranaat gegooid of met traangas gespoten.
Daarbij raken vaak veel mensen gewond en soms vallen er ook doden. In 2014 overleed demonstrant Rémi Fraisse, toen hij geraakt werd door een politiegranaat bij een milieubetoging. Bij de Gele Hesjesprotesten vielen elf doden: de meesten bij verkeersongelukken bij wegblokkades, maar Zineb Redouane overleed nadat ze was geraakt door een traangasgranaat.
De huidige protesten in Frankrijk zijn nog niet voorbij. De betogers tegen de waterreservoirs willen nog ‘weken en maanden’ doorgaan. En morgen is er weer een landelijke actie- en stakingsdag tegen de pensioenhervormingen.
