Premier Netanyahu stelt hervormingen uit, maar onrust in Israël zeker nog niet voorbij

Na urenlange stilte maakte premier Benjamin Netanyahu maandagavond bekend dat de hervormingen van het Israëlische Hooggerechtshof worden uitgesteld. Het is zeer de vraag of de rust daarmee terugkeert. Uitstel betekent nog geen afstel.

Hij was ‘niet klaar om het land te verdelen’. Op zoek naar een oplossing ‘zou iedere steen worden omgedraaid’. Het woord burgeroorlog viel zelfs. De Israëlische premier Netanyahu (73) kondigde maandagavond aan dat de hervormingen rond het Hooggerechtshof worden uitgesteld. Wie zijn woorden beluisterde, zou zweren dat de premier was overvallen door een ramp. Terwijl de crisis die Israël op zijn grondvesten doet schudden, toch echt mede van zijn makelij is.

Want een crisis is het. Stakingen bij ziekenhuizen, gemeenten, in de belangrijkste havens, op universiteiten. Geen uitgaande vluchten vanaf de luchthaven van Tel Aviv; zelfs de vestigingen van McDonald’s bleven dicht. Terwijl het leven in Israël zondag tot stilstand kwam, trokken duizenden en duizenden mensen door het centrum van de grote steden. Woedend over de plannen van de regering-Netanyahu, die de macht van het parlement wil uitbreiden ten koste van het hooggerechtshof.

In de nacht van zondag op maandag was de boel tot ontploffing gekomen – en dat wil wat zeggen, in een land waar al twaalf zaterdagen op rij honderdduizenden mensen de straat op gaan. Het ontslag van minister van Defensie Yoav Gallant was voor veel van die demonstranten reden om opnieuw te protesteren. Gallant had zaterdag zijn zorg over de wet uitgesproken, in het bijzonder hoe die de Israëlische samenleving verdeelt. Zondag maakte Netanyahu bekend hem op straat te zetten.

Wel of geen persconferentie?

Nog diezelfde avond vulden de straten van meerdere steden zich met demonstranten. De druk op de regering werd immens. Meerdere ministers leken (voorzichtig) bereid de hervormingen uit te stellen, bijvoorbeeld tot na het enkele weken durende pesachreces, zoals ook Gallant had voorgesteld.

Zou het daadwerkelijk tot uitstel komen? Toen Netanyahu maandagochtend een persconferentie aankondigde, leek het daar wel op. Maar vervolgens bleef het stil, heel stil. Uren liet Netanyahu niets van zich horen. Op de achtergrond werd druk onderhandeld, schreven Israëlische media, want de premier zat klem.

Tussen aan de ene kant de demonstranten, veelal progressieve Israëliërs, die eisen dat de hervormingen worden stopgezet, en aan de andere kant zijn coalitiepartners. De afgelopen vier jaar werden in Israël vijf verkiezingen gehouden. Telkens draaide het daarna om de vraag of Netanyahu erin zou slagen een coalitie te formeren. De laatste keer, eind vorig jaar, lukte hem dat door een verbond aan te gaan met ultrarechtse en ultraorthodoxe partijen.

Dat ‘Koning Bibi’ zijn politieke lot verbond aan partijen op de flanken had deels te maken met de rechtszaak die hem boven het hoofd hangt. Netanyahu, 73 inmiddels, wordt vervolgd voor corruptie. De ingrijpende juridische hervormingen zouden vervolging bemoeilijken, zo niet onmogelijk maken.

Nationale garde

Wil Netanyahu premier blijven, dan heeft hij zijn coalitiepartners nodig. En ook bij deze hervormingen geldt: belofte maakt schuld. Defensieminister Gallant mocht dan openstaan voor uitstel, hij is wel van Netanyahu’s eigen Likoedpartij. Dat gold ook voor enkele andere politici die gisteren een draai maakten, onder wie justitieminister Yariv Levin, een van de drijvende krachten achter de plannen.

Minister van Veiligheid Itamar Ben-Gvir, géén partijgenoot, hield aanvankelijk zijn poot stijf. De ultrarechtse Ben-Gvir schreef op Twitter dat de hervormingen ‘niet mogen worden gestopt’. Toch was het zijn partij die een deal aankondigde: de hervormingen worden na het reces in het parlement besproken, en in ruil daarvoor zou de nationale garde worden omgevormd. Die zou, zei Ben-Gvir, gaan vallen onder zijn ministerie. Netanyahu had dat maandagavond overigens nog niet bevestigd.

Of de rust in Israël met dit compromis terugkeert, valt te bezien. Hoewel de grootste vakbond opriep tot een einde aan de stakingen, lieten demonstranten weten door te gaan tot de hervormingen geheel van tafel zijn. Uitstel betekent immers nog geen afstel.