Uitleg
Polen vraagt Navo om artikel 4 in te zetten: wat betekent dat?
Voor het eerst sinds de oorlog in Oekraïne zijn raketten, of brokstukken daarvan, op grondgebied van de Navo beland. Twee Poolse burgers zijn daarbij omgekomen. Polen heeft de Navo-lidstaten bij elkaar geroepen om te kijken of artikel 4 van het gezamenlijke verdrag van kracht kan worden: het voelt zich bedreigd en wil actie.
De reacties uit de westerse wereld zijn geschokt en fel, maar ook beheerst. De Navo-bondgenoten willen eerst helderheid hebben over wat er precies is gebeurd. Daarvoor heeft Polen dinsdagavond een crisisteam samengesteld. Dat kijkt naar de feiten en stelt voor hoe er gereageerd moet worden.
Een woordvoerder van het Poolse ministerie van Defensie heeft daar dinsdagavond al uitspraken over gedaan. Het Poolse leger wordt in een hogere staat van paraatheid gebracht. Daarnaast heeft het land de Navo gevraagd om te kijken of artikel 4 geactiveerd kan worden. Daarvoor komen de leden woensdag bij elkaar.
Artikel 4 wordt ingesteld als een land zich bedreigd voelt. Het kan dan de andere landen vragen of zij die dreiging erkennen, en daarop kunnen passende maatregelen worden genomen. Dat kan bijvoorbeeld gezamenlijke grensbewaking zijn. Ook kan het in dit geval bijvoorbeeld leiden tot meer militaire steunpakketten voor Oekraïne. Zo'n besluit wordt genomen door alle Navo-landen samen, op een speciale bijeenkomst. Het kan niet dat één land alleen besluit dat alle Navo-bondgenoten tegelijk in een oorlog worden betrokken.
Escaleren
Artikel 4 is in 2003 ingezet door Turkije, dat zich bedreigd voelde door de Irakoorlog. Het was bang voor vergeldingen van het regime van Saddam Hoessein na de Amerikaanse inval en vroeg de Navo toen preventief te patrouilleren in de lucht boven de grensregio.
Ook op het moment dat een land vindt dat er sprake is van een aanval op het land, moet het dat officieel vaststellen en voordragen aan de overige Navo-leden. Dan wordt artikel 5 van het verdrag aangeroepen. Gezamenlijk besluiten zij vervolgens of het écht geïnterpreteerd moet worden als aanval en wat daarop het antwoord moet zijn. Dat kan militair zijn, met een tegenaanval. In dat geval escaleert de oorlog in Oekraïne verder. In het geval van de Russische raketten in het grensgebied met Oekraïne lijkt Polen zo ver niet te willen gaan.
Artikel 5 is in de 73-jarige geschiedenis van de Navo één keer ingezet: na de aanslagen op 11 september 2001. Toen stemden alle toen 19 lidstaten ermee in dat dit gezien moest worden als een echte aanval op het Amerikaans grondgebied. Als gevolg daarvan startten de VS en bondgenoten de oorlog in Afghanistan, waar het Talibanregime omver werd geworpen.
Wie zitten in de Navo?
In totaal horen 30 landen bij de Navo, waaronder Nederland en veel andere EU-landen. De Verenigde Staten zijn een van de belangrijkste partijen, zo niet de belangrijkste. Ook het Verenigd Koninkrijk en Turkije horen erbij. Zweden en Finland nog niet, al zijn zij door de Russische dreiging wel van plan om lid te worden. Eerder dit jaar deden ze daarvoor allebei een verzoek. De toetredingsprocedure loopt nog. Ook Oekraïne is nog geen lid.
