Pijnlijke conclusie: rijke landen houden meeste vaccins voor zichzelf

Alles bij elkaar hebben de welvarende landen 1,8 miljard coronavaccins tot dusver beloofd aan arme landen. Daarvan blijkt volgens een vandaag gepubliceerd rapport slechts 14 procent te zijn geleverd. Westerse farmabedrijven hebben bovendien nog maar een schamele 12 procent van hun coronavaccins toegewezen aan Covax, het solidariteitsinitiatief van de Verenigde ­Naties dat juist is opgezet om armere landen meer toegang te geven tot vaccins.

De realiteit is dat juist solidariteit ver te zoeken is, is de pijnlijke conclusie van het rapport van The People’s Vaccine Alliance − een coalitie van internationale hulporganisaties waar ook het Nederlandse Oxfam Novib lid van is. Veel rijke landen houden de meeste vaccins voor zichzelf. Terwijl we het hier hebben over een derde vaccinatie, wachten sommige arme landen nog op de eerste prikken. Bovendien blokkeren de welvarendste landen (waaronder Nederland) bijna systematisch voorstellen om de patenten op ­coronavaccins tijdelijk vrij te geven. Op die ­manier zouden landen als India en Zuid-Afrika wél grote hoeveelheden betaalbare vaccins kunnen produceren voor arme landen.

Verschuilen

Oxfam Novibbeleidsadviseur Ben van Gils heeft aan het rapport meegewerkt. Hij kan niet anders dan concluderen dat wat betreft corona de ene, welvarende, helft van de planeet de andere feitelijk laat barsten. “Wat ik zo jammer vind is dat de Nederlandse regering zich steeds verschuilt achter het argument: ‘ja, maar wij leveren vaccins aan Covax’. Maar als je dat gaat uitzoeken, blijkt dat Nederland maar 500.000 vaccins heeft geleverd terwijl er 27 miljoen zijn beloofd. Daar zakt je broek wel van af.”

Van Gils heeft met onderzoekers uit andere landen op basis van rijksoverheidsdocumenten gekeken naar wat aan arme landen aan vaccins werd beloofd en wat daadwerkelijk is geleverd. In de Troonrede beloofde koning Willem-Alexander dat voor elke prik die in Nederland is gezet, we er één willen doneren aan Covax. Zo kom je dus op 27 miljoen uit voor het einde van het jaar, aldus Van Gils.

“Zelfs al je heel ruim gaat rekenen en ook nog meeneemt wat we buiten Covax bilateraal aan derde landen hebben beloofd, bijvoorbeeld aan Indonesië, haal je bij lange na niet die 27 miljoen. Nu sta je op een vijfde van wat voor dit jaar is beloofd.” Dat de rest van de vaccins de komende twee maanden alsnog wordt geleverd noemt Van Gils ‘onwaarschijnlijk’.

10 procent geleverd

Onthutsend blijkt de houding van het Verenigd Koninkrijk en Canada, aldus de rapporteurs van The People’s Vaccine Alliance. Niet alleen ­hebben deze landen minder dan 10 procent geleverd van de miljoenen vaccins die ze hadden beloofd; Britten en Canadezen haalden vervolgens zelf nog eens voor eigen gebruik een groot aantal vaccins uit de Covaxvoorraad die dus voor arme landen bestemd was.

Van Gils kan het niet meer goedpraten: “De farmaceutische industrie maakt grote winsten. Maar een bedrijf als Moderna heeft 94 procent van zijn productie geleverd aan rijke landen, nul aan de armste landen. Daar kleeft ook voor ons een risico aan: het virus kan muteren in een arm land en dan weer terugkomen.”

De onderzoekers doen verschillende aanbevelingen aan leiders van rijke landen. De belangrijkste: geef het patent van de vaccins en de daaraan gekoppelde technologie tijdelijk vrij, zodat er snel en goedkoop voor arme landen kan worden geproduceerd.