Plus Fotoserie
Op bezoek in het ándere gebied dat door Tsjernobyl is getroffen
De Oekraïense kerncentrale Tsjernobyl staat 33 jaar na de ramp, die tienduizenden mensen het leven kostte, volop in de aandacht. Door een serie van de Amerikaanse zender HBO reizen toeristen in groten getale naar het gebied. Fotograaf Maarten Brante bezocht de regio, maar nam een andere route.
Wie de Oekraïense hoofdstad Kiev bezoekt, maakt een dagtrip naar Tsjernobyl. Bussen rijden in twee uur naar de reactor, toeristen trekken in hordes door het gebied. Brante deed dat vier jaar geleden ook al eens. “Dan ga je met een hele groep en mag je niets aanraken. Je wordt de hele dag bang gemaakt met verhalen dat de straling overal zit.”
Een relatief onbekend gegeven is dat op 26 april 1986, toen kernreactor vier in Tsjernobyl ontplofte, de wind in noord-westelijke richting stond. Een groot deel van de nucleaire fall-out waaide daarmee Wit-Rusland in. Daar is een groter stuk land lang afgesloten en onbewoonbaar gebleven.
‘Brakke shit’
Sinds een jaar laat het Palieski State Radioecological Reserve, een wildpark, mondjesmaat bezoekers toe. Brante ontdekte dat je er eenvoudig naartoe kan. “Ik heb ze gemaild en kon binnen no-time een dagje meelopen. Het kost 200 dollar, maar daarvoor kun je ook met zijn tienen gaan.” In het Wit-Russische gedeelte dat door Tsjernobyl is getroffen, krijgen bezoekers volgens de fotograaf veel meer vrijheid. “Ik mocht overal komen, liep door huisjes waar al twintig jaar niemand is geweest. Ontzettend gaaf.”
Het heeft een spookachtige fotoserie opgeleverd met weggeroeste auto’s, achtergelaten gasmaskers, geblakerde huisjes en overwoekerde gebouwen. “Brakke shit,” maar daar is de fotograaf sowieso dol op. “Je ziet ook,” gaat Brante verder, “dat als het erop aankomt, de natuur echt schijt heeft aan ons.”
Europese bizon
De risico’s van een bezoek vallen mee, zegt Brante. “Er is uitgebreid onderzoek gedaan naar de dieren daar, en daar is niets raars uit gekomen. Het is bijvoorbeeld een van de laatste plekken waar de Europese bizon nog leeft.”
Aanrader dus voor wie de gevolgen van de kernramp eens van dichtbij wil zien: probeer het in Wit-Rusland. Brante: “Het is schattig, het besef is pas net doorgedrongen dat mensen willen komen kijken naar het park. De Wit-Russen willen meer toeristen, maar moeten nog uitzoeken hoe ze die moeten trekken.”
Welke straling is schadelijk?
Zonder er erg in te hebben, omringt iedereen zich dagelijks met straling. Straling komt uit de bodem, lucht, planten en het water in de atmosfeer. Alleen de ioniserende soort, die voornamelijk ontstaat bij radioactiviteit, is in potentie gevaarlijk voor mensen. De hoeveelheid van die straling in een object of ruimte wordt internationaal aangeduid met de eenheid sievert. Eenmaal blootgesteld aan 5 sievert of meer, kan iemand binnen een paar weken overlijden. De hoeveelheid straling waar je op dagelijkse basis mee te maken krijgt, staat daarmee niet in verhouding. Een ct-scan van het hart brengt iemand bijvoorbeeld in aanraking met 16 millisievert. Dat is dus een zestien duizendste van één zo’n sievert. Een stevige roker doet zijn of haar gezondheid schade aan, maar krijgt nog altijd niet meer dan 0,8 millisievert per jaar binnen. Wat dat betreft kun je beter binnenblijven en de natuur mijden. Daarvan straalt namelijk op jaarbasis 2,1 millisievert. Een retourtje van Amsterdam naar New York en terug? De hele reis brengt je in aanraking met 0,1 millisievert.
