Onrust bij de banken of niet, de rente wordt voorlopig gewoon omhooggeschroefd

Afgelopen week ontstond een discussie of de snelle renteverhogingen van de centrale banken niet te veel van het goede zijn. De hoge rente brengt banken in de problemen, werd zichtbaar in de VS. En failliete banken kunnen tot paniek leiden, zo bleek. Als die doorzet kan zomaar een nieuwe kredietcrisis ontstaan. Afkoelen van de economie is gewenst, maar een ineenstorting niet.

Vandaar dat beleggers gingen gokken op veel kleinere renteverhogingen dan eerder aangenomen. Iets langer meer inflatie is immers minder erg dan financiële instabiliteit en een economische crisis, zo was de redenering. De rentes op staatsleningen gingen omlaag omdat beleggers massaal instapten. Maar de Europese Centrale Bank liet zich geen probleem aanpraten en verhoogde de rente donderdag ‘gewoon’ met een half procent.

Meer marge

Het oogt merkwaardig dat een hogere rente tot problemen leidt bij banken. Hogere rente is normaal gesproken juist positief voor de banken. Die leven van goedkoop geld aantrekken en duurder uitlenen. Met een hogere rente kunnen ze meer marge maken. Dat bleek wel uit de jaarcijfers van de banken. De hogere rente zorgde voor meer winst.

Maar er zit ook een keerzijde aan. De Amerikaanse Silicon Valley Bank (SVB) zakte door zijn hoeven omdat de bezittingen van de bank, veelal Amerikaanse staatsleningen, door de stijgende rente minder waard werden. Tegelijkertijd haalden de klanten van SVB, vooral start-ups en techbedrijven, juist geld weg bij de bank. Investeerders hadden minder zin om in risicovolle techbedrijven te investeren. Door de hoge rente konden ze ook rendement maken met veel minder risicovolle beleggingen.

Toen de techbedrijven hun reserves bij de bank gingen aanspreken en de bank obligaties moest verkopen om de techbedrijven te betalen ging het mis. De gedwongen verkoop van de staatsleningen leidde tot verliezen bij de bank en dat voedde de angst dat de bank de klanten niet meer kon terugbetalen. Dus probeerde iedereen zijn geld weg te halen bij SVB. De klassieke stormloop op de bank leidde tot de ondergang.

Klassieke stormloop

Dat faillissement, samen met dat van twee andere regionale banken, leidde tot wereldwijde onrust. Want kon in Japan, Australië of Europa hetzelfde gebeuren? Ook hier hebben banken veel staatsleningen op de balans, dus wat als ze die gedwongen moeten verkopen? Dat de Europese Centrale Bank (ECB) meteen riep dat de banken in Europa er veel beter voorstaan dan de Amerikaanse hielp uiteindelijk. Het toezicht hier is strenger en banken hebben grotere financiële buffers om dit soort tegenvallers op te vangen. Banken leven van vertrouwen, en dat werd hersteld.

Zo leek het althans. Deze week ging het echter toch weer mis op de beurzen. Nu was de Zwitserse bank Credit Suisse (CS) de aanleiding. De bank is een notoire brekebeen, die al jaren van schandaal naar schandaal hobbelt en miljarden aan verliezen moest nemen. Nu bleken er cijfers niet te kloppen en was er het vermoeden van witwassen. Toen de grootste aandeelhouder zei geen extra geld in de bank te stoppen was het hek van de dam en stortte de koers in.

Ook nu werd snel ingegrepen, door de Zwitserse centrale bank. De noodlening van 51 miljard euro aan CS gaf beleggers voldoende vertrouwen dat de bank niet zou omvallen. Of de bank zelfstandig door kan gaan zal de komende tijd blijken.

Hoewel de rente niet de directe aanleiding is voor de problemen bij CS, speelt die wel een rol. Sinds de problemen bij de Amerikaanse banken is het vertrouwen in banken fragiel. Dus zorgde slecht nieuws over CS direct voor paniek. En dat leidt weer tot de discussie of renteverhogingen op deze manier niet tot meer ellende gaan leiden.

Inflatiebestrijding

Die discussie is legitiem. Want de ECB heeft verschillende taken: de inflatie op twee procent krijgen en houden, maar tegelijkertijd zorgen voor financiële stabiliteit, dus voor gezonde banken.

Maar ECB-president Christine Lagarde was duidelijk over welk probleem het dringendst moet worden aangepakt. “De inflatie blijft te lang te hoog,” zei ze bij de toelichting op het besluit om de rente flink te verhogen. Over het risico voor de banken was ze duidelijk, dat is er eigenlijk niet. “De Europese bankensector is weerbaar en goed gekapitaliseerd.”

En mocht een bank toch in de problemen komen dan staat de ECB klaar om die van geld te voorzien als dat nodig is, verzekerde de bankpresident. Daarmee is de toon gezet. Inflatiebestrijding staat op nummer één. Onrust op de financiële markten wordt niet afgekocht met lagere rentestijgingen, of zelfs verlagingen. Eventuele onrust wordt bestreden met een fikse zak geld.

Die boodschap overtuigde beleggers niet. De koersen van bankaandelen bleven onder druk staan. De komende tijd blijft daarom spannend voor beleggers en banken.