PlusAchtergrond
Nederlanders worstelen met brexit: uitzetting dreigt voor wie te laat is met omzetten verblijfsstatus
Nederlanders en andere Europeanen worstelen drie jaar na dato nog altijd met de gevolgen van de brexit. Wie zijn tijdelijke verblijfsstatus vergeet te verlengen, kan het Verenigd Koninkrijk worden uitgezet.
Ongemerkt van de ene op de andere dag het recht verliezen op wonen en werken. Dat kan zomaar realiteit worden voor honderdduizenden EU-burgers die in het Verenigd Koninkrijk wonen. Europeanen met een tijdelijke verblijfsvergunning dreigen het land te worden uitgezet, als ze die niet op tijd laten omzetten naar een permanente status, van pre-settled naar settled. Drie jaar na de brexit vormt het een van de vele hindernissen in het land.
De Independent Monitoring Authority (IMA), als onderdeel van het brexitakkoord in het leven geroepen om de rechten van Europeanen te bewaken, kwam er vorige maand achter dat de Britse regering op ramkoers ligt. Hoewel een rechter bepaalde dat de huidige uitvoering van het EU Settlement Scheme onwettig is, liet het ministerie van Binnenlandse Zaken weten vrijwel zeker tegen deze uitspraak in beroep te gaan.
Probleemgevallen oplossen
Wiard Sterk, bestuurslid van de instelling Settled, is al langer met de voor Europeanen dreigende situatie bezig. Met een team van advocaten en vrijwilligers probeert de semi-gepensioneerde kunsthistoricus vanuit zijn woonplaats Cardiff in Wales individuele probleemgevallen op te lossen. Met ambtenaren van de Home Office heeft hij positieve ervaringen, maar minister Suella Braverman, hun baas, wijkt niet af van de harde lijn.
“Er wordt nu gesproken over het versturen van herinneringen via e-mail,” vertelt de Nederlander. “Dat zou moeten kunnen: het departement beschikt over alle data. Of dat ook gebeurt, is een ander verhaal.” Hij vreest dat als mensen niet op tijd hun status laten upgraden, ze die automatisch verliezen. “Het ziet er niet naar uit dat je die dan nog kan terugkrijgen.”
In Wales krijgt Settled wel alle medewerking. Sterk en zijn collega’s lichten de deelregering voor over de immigratieproblematiek, zodat gemeentes de vaak ingewikkelde casussen met kennis van zaken kunnen behandelen. Vorig jaar had 41 procent van de Europeanen met een verblijfsvergunning de status pre-settled. Als dat percentage dit jaar vergelijkbaar is, gloort een grootschalig menselijk drama aan de horizon.
Financiële blokkades
Predikant Bertjan van de Lagemaat van de Dutch Church in Londen ziet van dichtbij hoe de Nederlandse gemeenschap in de hoofdstad worstelt met de bureaucratie rond de brexit. Ouderen en kwetsbare mensen lopen tegen financiële blokkades aan. “Je moet over een geldig paspoort beschikken bij een aanvraag voor settled status. Als je paspoort meer dan twee jaar is verlopen, moet je 250 pond betalen.”
De termijn voor het aanvragen van een verblijfsvergunning verstreek anderhalf jaar geleden. “We doen een beroep op een uitzonderingspositie,” vertelt hij. De weinig soepele handelswijze van de Britten reikt verder. De invoering van het Electronic Travel Authorisation (ETA), een digitaal systeem voor buitenlandse reizigers om zich vooraf toegang tot het Verenigd Koninkrijk te verschaffen, raakt EU-burgers met een verblijfsvergunning straks hard. Hoewel zij ETA, waarschijnlijk ingevoerd in 2025, niet hoeven en kunnen gebruiken, worden ze zonder dat systeem in de toekomst niet geaccepteerd op een vlucht naar het Verenigd Koninkrijk.
Nederlandse studenten ondervinden de vrieskou van de brexit al. Ze kunnen niet langer gebruikmaken van het Erasmus-programma en moeten het volle pond betalen aan collegegeld: tussen de 10.000 en 20.000 euro per jaar. Het handelsakkoord maakt het voor wetenschappers ook lastig. Stamcellen, die in de medische wereld worden gebruikt, hebben een houdbaarheidsdatum, maar door trage procedures rotten die nu soms weg in de haven van Antwerpen. Als minister Dominic Raab van Justitie zijn zin krijgt en alle overgebleven EU-wetten worden geschrapt, zorgt de brexit voor nog meer hinder.
Sterk van Settled durft er geen aantallen op te plakken, maar verwacht ‘heel veel burgers die straks automatisch hun verblijfsvergunning verliezen’. Tegen de gemaakte afspraken in, maar de Home Office lijkt weinig mededogen met Europeanen te hebben.
Doorbraak rond Noord-Ierse grens nabij
De Britse regering en de Europese Unie naderen elkaar in de zoektocht naar een oplossing voor de impasse rond het Noord-Ierse Protocol. De regeling, in het leven geroepen om de naleving van het Goede Vrijdagakkoord te respecteren, vormde het grootste struikelblok tijdens de afwikkeling van de brexit. Om de grenzen met buurland Ierland open te houden, vinden controles op goederen vanuit het VK in de havens van Noord-Ierland plaats.
Volgens The Times wil Brussel nu meewerken om de meest schurende elementen hiervan weg te nemen. Als de deal, op enkele details na afgerond, wordt ondertekend, hoeft vracht met bestemming Noord-Ierland niet langer te worden gecheckt door de douane. Producten op doorreis naar Ierland blijven wel onderhevig aan routinechecks. Over vlees, veevervoer en versproducten worden soepelere afspraken gemaakt.
Brussel zou ook openstaan voor een marginale rol voor het Europese Hof van Justitie, dat zich nu over elk handelsdispuut buigt. In de toekomstige situatie komt dit orgaan alleen in actie als een Noord-Ierse rechtbank daar de noodzaak voor ziet.
De Britse premier Rishi Sunak hoopt dat de wijzigingen worden geaccepteerd door de DUP. Deze partij weigert een regering te vormen met Sinn Fein in Belfast zolang het Protocol niet drastisch wordt aangepast.
