Moord op David Amess legt kwetsbaarheid Britse parlementsleden bloot

Weinig in de Britse politiek is heiliger dan het spreekuur van parlementsleden in hun kiesdistrict. De ‘surgery’ vormt een pijler onder de demo­cratie in het Verenigd Koninkrijk. Tijdens deze bijeenkomsten kunnen mensen, vaak in grote nood, de hulp van hun ‘Member of Parliament’ inschakelen. Politici nemen dit rechtstreekse contact uiterst serieus. De moord op David Amess (69) rond zo’n sessie op vrijdag komt hierom extra hard aan.

Ali Harbi Ali, de 25-jarige zoon van een voormalige adviseur van de premier van Somalië, meldde zich een week voor het spreekuur in Belfairs Methodist Church in Leigh-on-Sea aan voor een gesprek met Amess. Bij binnenkomst hoefde hij alleen zijn naam en adres te geven aan een medewerker van het parlementslid van het kiesdirect Southend West. Eenmaal in de kerk, stak Ali zeventien keer op Amess in.

Deze (bewuste) laagdrempeligheid ligt nu onder een vergrootglas. De Conservatieve Partij, waarvoor de devoot katholieke Amess bijna veertig jaar een zetel bezette, voelt er weinig voor strikte maatregelen in te voeren. Het waarborgen van de veiligheid van politici staat bovenaan de agenda, maar slechts een enkeling ziet heil in het beëindigen van de ‘surgeries’ of om die alleen nog online te doen.

“De essentie van het takenpakket van een member of parliament (MP) bestaat uit het helpen van en worden gezien door onze kiezers,” stelde Lindsay Hoyle, voorzitter van het Britse Lagerhuis. “Zij zijn de mensen die ons hebben gekozen om hen te vertegenwoordigen. Onszelf beschikbaar maken voor hen is de hoeksteen van onze democratie.” Minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel sprak even krachtig: “We blijven spreekuren houden.”

Laatste strohalm

Binnen oppositiepartij Labour klonken vergelijkbare geluiden. Diane Abbott, een doelwit van haat en bedreigingen, wil in de toekomst mensen spreken achter plexiglas. Reden om agenten of privébeveiligers in te schakelen, door Patel als optie aangeboden, ziet ze niet. “Die kunnen normaal volk afschrikken,” gaf ze aan. Voor vele kwetsbaren in de samenleving geldt een ontmoeting met hun volksvertegenwoordiger als een laatste strohalm.

Politiek draagvlak voor het drastisch aanpassen van de informele ontmoetingen mag er niet zijn, de harde realiteit maakt het lastig op dezelfde voet verder te gaan. Vijf jaar geleden vermoordde een neonazi Jo Cox, parlementslid voor Labour. Buiten de bibliotheek, waar ze inwoners van het Noord-Engelse Batley had bijgestaan, viel hij haar ongehinderd aan met een mes en een vuurwapen. In 2010 overleefde Stephen Timms ternauwernood twee messteken van een geradicaliseerde moslim in Londen.

De politie heeft de moord op Amess aangemerkt als een terroristische aanslag. Dader Ali Harbi Ali zou zich aangetrokken voelen tot de radicale islam. Britse kranten meldden dat hij was doorverwezen naar Prevent, een overheidsprogramma om radicalisering van individuen een halt toe te roepen.

Lijst

Ali, die vrijdag wordt voorgeleid in de rechtbank, vormt één van duizenden mensen die Prevent onder handen moet nemen. En de Brit, wiens familie begin jaren 90 overkwam uit Oost-Afrika, stond niet eens op de lijst van potentiële aanslagplegers van de binnenlandse veiligheidsdienst MI5.

Het VK houdt meer dan 3000 mogelijke terroristen in de gaten. Sinds de coronacrisis wisten de geheime diensten meerdere aanslagen te verijdelen. De pandemie, zo waarschuwen experts, zorgt voor een explosieve groei van de radicalisering onder islamisten en extreemrechts. Ali, vooralsnog gezien als ‘lone wolf’, behoort waarschijnlijk tot deze ‘lockdownterroristen’.

Deze zorgwekkende achtergrond versterkt het gevoel dat politici buiten het streng beveiligde Westminster vogelvrij zijn. Vrijwel niemand wil aan de spreekuren tornen, maar de regering beraadt zich nu toch over de toekomst. Parlementsleden willen tijdens de ‘surgeries’ onder geen beding als vips worden behandeld. Dat rotsvaste principe wankelt. Iedere parlementariër kan zomaar het volgende slachtoffer zijn.