Miljoenenstad Istanboel in paniek om toekomstige aardbeving: ‘Je bent nergens helemaal veilig’

In Istanboel heerst lichte paniek sinds de verwoestende aardbevingen in het zuidoosten van Turkije. Vele duizenden gebouwen zullen waarschijnlijk niet overeind blijven staan bij een zware aardbeving. ‘Elk scheurtje dat we ontdekken in huis maakt ons nerveus.’

Een week na de aardbevingen in haar land, deed Canan Coskun wat ze eigenlijk al eerder van plan was geweest. Ze ging naar de kelder van de flat waar ze woonde, om te kijken hoe de draagmuren erbij staan. Het nieuws over de duizenden ingestorte woonflats in steden als Antakya en Kahramanmaras hadden haar angstig gemaakt. Want zelf woonde ze ook in een verouderd pand waar al jaren geen controles op waren uitgevoerd.

In de kelder zag ze meteen dat de steunmuur en pilaren in slechte staat waren. Op haar telefoon laat ze een video zien die ze er maakte. Daarop is te zien dat ze met haar vingers met gemak stukken beton lostrekt. Daaronder komen stalen buizen tevoorschijn die door en door verroest zijn. Stukjes bruin geworden staal brokkelen ervanaf. “Ik hoefde niet eens veel kracht te zetten, het beton was net zand,” zegt Coskun. “Ik was in shock.”

We spreken haar in de woonkamer van haar nieuwe woning. Toen ze ontdekte hoe poreus haar gebouw was, besloot ze dat ze er geen dag langer wilde blijven en ging ze op zoek naar iets anders. “Ik zag voor me hoe het zou instorten en dacht: wat doe ik hier nog? Ik ben meteen begonnen met dozen inpakken.”

Gratis gebouwencontrole

Wat huurder Coskun deed is geen uitzondering. In miljoenenstad Istanbul is flinke paniek uitgebroken. Seismologen schatten de kans aanzienlijk dat de stad in de komende twintig jaar wordt getroffen door een aardbeving van 7 of hoger. Istanboelers zijn in hoge staat van paraatheid en melden zich massaal aan voor de gratis gebouwencontrole van de gemeente, waar de wachttijd met de dag langer wordt. Mensen zoeken naar allerlei manieren om erachter te komen hoe stevig hun huis is. Op sociale media worden foto’s gedeeld van scheuren in muren en betonrot.

Vooral gebouwen van voor het jaar 1999 zijn riskant. Strenge aardbevingsvoorschriften zijn ingevoerd na de aardbeving van 1999 bij Izmit. Voordien werd veel gesjoemeld met cement, het werd vermengd met water of zand. Aan controle is in de afgelopen twee decennia niet genoeg gedaan. Maar ook nieuwbouw is niet altijd gegarandeerd veilig, vanwege corruptie in de bouwsector.

In februari liet de gemeente Istanboel al weten dat naar schatting 90.000 panden in de stad er niet goed vanaf komen bij een zware aardbeving. Ze kondigden een grootschalige actie aan. In versneld tempo moeten oude panden nu worden vernieuwd, sommige moeten volledig worden afgebroken om plaats te maken voor nieuwbouw. In een stad met zestien miljoen inwoners is dat geen eenvoudige klus.

Hoewel de angst na 6 februari groter is dan ooit, is het niet voor het eerst dat wordt gewezen op de risico’s voor deze dichtbebouwde en uitdijende metropool. Informatiecampagnes zijn er al langer, op scholen krijgen kinderen aardbevingslessen en in straten hangen bordjes waar de dichtstbijzijnde verzamelplek is in geval van een ramp.

Nieuwbouwflat

Maar de problemen zijn zo structureel, dat er bijna niet tegenop te werken is. “Kijk om je heen,” zegt Gulseli Ekal, inwoonster van de wijk Feneryolu aan de Aziatische kant van Istanboel. “Overal staan gebouwen. Hier wonen tienduizenden mensen. Er is maar één klein parkje. Hoeveel mensen kunnen daar terecht?”

De sfeer in de stad doet velen denken aan de nasleep van de aardbeving in 1999, vertellen inwoners. Vooral de slapeloze nachten. “De eerste dagen sliep ik slecht,” zegt kunstenaar Selin Koc. “Ik werd steeds in paniek wakker omdat ik dacht dat ik het voelde schudden. Mijn hart klopte heel snel.” Inmiddels slaapt hij iets beter, maar hij blijft bezorgd. “Elk scheurtje dat we ontdekken in huis maakt ons nerveus,” zegt hij. “Dus we hebben ons bij de gemeente aangemeld voor een check.”

Hij heeft vrienden die op stel en sprong naar Ankara zijn verhuisd, een stad met minder aardbevingsrisico. Hij heeft zelf de middelen niet om ergens anders naartoe te gaan. Ook binnen Istanboel verhuizen is voor de meeste mensen onmogelijk. De huurprijzen zijn het afgelopen jaar verdrievoudigd als gevolg van extreme inflatie.

Canan Coskun had geluk dat ze een nieuwbouwflat vond. “Maar ik betaal hier bijna drie keer zoveel huur. Geen idee hoe lang ik dat kan volhouden.” Ze voelt zich wel veiliger dan voorheen. “Maar er zijn zo veel factoren die bepalen of het veilig is of niet. Niet alleen het gebouw zelf, ook de grond waarop het gebouwd is, de gebouwen die er omheen staan,” zegt ze, en zucht. “Je bent nooit helemaal veilig.”