Israëlische media: ‘Netanyahu gaat omstreden hervormingen stoppen’

Netanyahu gaat naar verluidt later maandag een toespraak houden.

De premier besloot zaterdag tot het ontslag van Gallant nadat die forse kritiek uitte op de grootschalige hervormingsplannen van de rechtstaat. In navolging daarvan stapte de Israëlische consul-generaal in New York, Asaf Zamir, zondag op. Hij kondigde zijn ontslag aan op Twitter. ‘Ik kan deze regering niet langer blijven vertegenwoordigen,’ schreef de topdiplomaat. ‘Ik geloof dat het mijn plicht is om ervoor te zorgen dat Israël een baken van democratie en vrijheid in de wereld blijft.’

Ook de Israëlische oppositie reageerde furieus op het ontslag van de minister van Defensie, die nog niet is vervangen. Er is een rode lijn gepasseerd, vinden oppositieleiders Yair Lapid en Benny Gantz in een gezamenlijke verklaring. Ze roepen partijgenoten van Netanyahu op om zich niet te branden aan ‘het vermorzelen van de staatsveiligheid’.

Honderdduizenden boze betogers waren na het ontslag van Gallant de straat op gegaan. Sommigen trokken naar de woning van de premier in Jeruzalem. Ze braken door de barricades, maar werden door de politie met een waterkanon teruggedrongen, meldde de nieuwszender Keshet 12. De politiechef verklaarde het democratische recht op demonstreren te erkennen, maar ‘openbare verstoringen en schade aan symbolen van de regering niet toe te laten’.

Snelweg geblokkeerd

Behalve de Ayalon-snelweg in het centrum van Tel Aviv blokkeerden demonstranten het verkeer in het centrum van Haifa en buiten de steden Modi’in, Karmiel en Beër Sjeva. Demonstranten protesteerden ook voor het huis van Likoed-parlementariër Danny Danon in Raänana. In Jeruzalem protesteerden duizenden Israëli’s voor het gebouw van de Knesset, het Israëlische parlement.

Er werd ook opgeroepen tot massastakingen, schreef The Jerusalem Post. Zo hebben tientallen artsen in Israëlische ziekenhuizen aangekondigd maandag niet aan het werk te gaan, als reactie op het ontslag van Gallant. Ook een aantal universiteiten is van plan maandag het werk neer te leggen, zo besloten vertegenwoordigers zondagavond tijdens een speciaal overleg.

De protesten zijn gericht tegen de voorstellen van minister van Justitie Yariv Levin. Daarin gaat het vooral om de constitutionele toetsing van wetten, uitgevaardigd door de Knesset, het Israëlische parlement. De toetsing of wetten in strijd zijn met de grondwet vindt nu plaats bij het hooggerechtshof, dat nieuwe ‘ongrondwettelijke’ wetgeving kan schrappen. Maar als het aan Levin ligt, kan het parlement die beslissing straks terugdraaien met een gewone meerderheid van stemmen.

Levins wetsontwerp geeft de regering ook de volledige controle over de benoeming van rechters, inclusief de raadsheren van het hooggerechtshof. Ze zal bij dat hoogste rechtscollege ook een president en vicepresident kunnen benoemen die er nog geen deel van uitmaakten, en mogelijk zelfs geen rechter waren bij een lagere rechtbank. De plannen maken ook een einde aan de onafhankelijkheid van juridische adviseurs van ministeries en hun adviezen zijn niet langer juridisch bindend.

Waarschuwing

In een toespraak die werd uitgezonden op televisie had minister van Defensie Yoav Gallant zaterdag gewaarschuwd voor de omstreden regeringsplannen. “De dieper wordende splitsing (over de hervormingen) sijpelt door in het leger en de veiligheidsdiensten. Dit is een duidelijk, onmiddellijk en reëel gevaar voor de veiligheid van Israël. Ik zal dit niet faciliteren,” zei Gallant zaterdag in een korte verklaring op televisie.

Hoewel anderen in de ultrarechtse regeringscoalitie van premier Netanyahu eerder al twijfels uitten uit over de omstreden gerechtelijke hervorming, was zijn kritiek het eerste duidelijke, openbare bezwaar van een hooggeplaatst kabinetslid. “De wetgeving moet nu worden stopgezet,” sprak de minister van Defensie. Hij hield daarin al rekening met repercussies. “Ik neem voor mijn land elk risico en betaal elke prijs.”

Hij stelde voor de plannen stop te zetten tot na Pesach, het Joodse Pasen, om gesprekken over de hervorming mogelijk te maken. Daarbij benadrukte Gallant zijn steun voor het aanbrengen van wijzigingen in de rechterlijke macht en riep hij op tot onmiddellijke stopzetting van de massale protesten. Minstens twee parlementsleden van de Likoed-partij steunden hem. Ze herhaalden zijn oproep om de hervormingen van justitie alleen door te voeren met brede instemming.

Meest rechtse regering ooit

De Israëlische regering, samengesteld uit ultranationalistische en ultraorthodoxe partijen en daarmee de meest rechtse en religieuze ooit, wil radicale veranderingen doorvoeren die de invloed van het hooggerechtshof beperken ten voordele van het parlement. Critici zien dat als een bedreiging voor de scheiding der machten, maar premier Netanyahu stelt dat de balans er juist mee wordt hersteld. Er wordt al drie maanden tegen de plannen geprotesteerd. Zo kwamen zaterdag in Tel Aviv naar schatting bijna 200.000 betogers samen, melden Israëlische media.

Tweede ontslag

Gallant is de tweede minister in korte tijd die werd ontslagen. Eind januari ontsloeg Netanyahu vicepremier en minister van Binnenlandse Zaken en Volksgezondheid Aryeh ‘Arie’ Deri na een ambtstijd van iets meer dan drie weken. De beslissing, die hij duidelijk met tegenzin nam, volgde vier dagen na een uitspraak van het hooggerechtshof. Dat had Deri’s benoeming beoordeeld als ‘in ernstige tegenspraak met de fundamentele beginselen van de rechtsstaat’ vanwege twee veroordelingen voor onder andere fraude en zijn belofte uit de politiek te stappen als onderdeel van een deal met justitie.

Nethanyahu noemde de uitspraak van het hooggerechtshof ‘een ongelukkige beslissing die de wil van het volk negeert’.

Corruptieproces

De omstreden hervormingsplannen van de regering-Netanyahu overschaduwen het proces tegen de premier wegens vermeende corruptie. De inmiddels 73-jarige politicus stelt sinds hij in 2019 werd aangeklaagd dat het rechtssysteem bevooroordeeld is tegenover hem.

De huidige regering trad eind december aan. Netanyahu keerde na anderhalf jaar in de oppositie terug als premier. Zijn Likoed-partij had de verkiezingen van november gewonnen. Het waren door het verdeelde politieke landschap in Israël de vijfde verkiezingen binnen vier jaar.