Israëliërs weer de straat op tegen juridische hervorming: ‘Dit is de belangrijkste strijd uit onze geschiedenis’

Vele tienduizenden Israëliërs gingen tijdens ‘de dag van verzet tegen de dictatuur’ de straat op om te protesteren tegen een omstreden juridische hervorming. Maar ondanks binnen- en buitenlandse druk, lijkt de regering-Netanyahu allerminst van plan in te binden.

Voor de inmiddels 14de keer in twee maanden tijd werd in Israël massaal geprotesteerd tegen aangekondigde hervormingen van het rechtssysteem. Snelwegen, waaronder die naar de Ben Gurion-luchthaven, werden geblokkeerd en in Tel Aviv werd op meerdere plaatsen geprotesteerd tegen het plan van de regering van Benjamin Netanyahu, dat volgens critici de democratie van Israël uitholt.

In de voorgenomen hervorming verliest het hooggerechtshof het laatste woord over wetgeving en krijgt de regering ook de bevoegdheid om rechters te benoemen. Die hervormingen zijn volgens Netanyahu’s extreemrechtse-orthodoxe coalitie noodzakelijk om de invloed van niet-gekozen rechters te beteugelen. Maar volgens critici verdwijnt erdoor een cruciale begrenzing van de macht van de regering, waardoor Israël, lang geroemd als enige democratie in het Midden-Oosten, af zou glijden naar een autocratie.

Daarnaast wordt Netanyahu, die terechtstaat in een corruptiezaak, ervan beticht de revisie te willen gebruiken om onder vervolging uit te komen. De premier ontkent dat en meent dat de wetswijzigingen niets te maken hebben met zijn proces.

Verzet in het leger

Tijdens het protest donderdag, dat van te voren aangekondigd werd als ‘de dag van verzet tegen dictatuur’, zijn zeker vijftien mensen gearresteerd, waarvan in sommige gevallen hardhandig. Van grote geweldsuitbraken tussen politie en demonstranten, zoals bij de protesten vorige week in Tel Aviv, kwam het echter niet.

De onrust rondom de hervorming heeft Israël in een van zijn ergste binnenlandse crises ooit gestort, op een moment dat het geweld tussen Israëli en Palestijnen weer vrijwel dagelijks oplaait (zie kader).

Nog los van de vele massale protesten, waaraan al vaker meer dan honderdduizend mensen meededen, is vanuit de hele samenleving kritiek ontstaan. Prominente juristen, politici en bedrijven hebben zich uitgesproken tegen de wetswijziging, die volgens hen verwoestende gevolgen zal hebben voor het land. Zelfs in het Israëlische leger rommelt het. Zo zei een groep reservisten van de luchtmacht deze week uit protest niet deel te nemen aan trainingsvluchten.

Kritiek vanuit de VS

Ook bij internationale bondgenoten, waaronder de VS, groeien de zorgen over de relatie met het land. President Joe Biden, fundamenteel bondgenoot van Israël, en zijn regering hebben er al meermaals bij Netanyahu op aangedrongen de democratie te waarborgen.

Voor veel van Bidens partijgenoten gaat dat echter niet ver genoeg. Een groep van tachtig Democratische Congresleden riep de president deze week op ‘om alle beschikbare diplomatieke instrumenten te gebruiken om te voorkomen dat de huidige regering van Israël de democratie beschadigt’.

Vooralsnog lijkt de regering-Netanyahu niet van plan te zijn in te binden. De Israëlische premier beschuldigde de oppositie ervan uit te zijn op ‘anarchie’ en het tegenwerken van de democratie. Ook pleitten donderdag duizend partijpromineten van Natanyahu’s Likoedpartij in een brief voor het doorvoeren van de hervormingen.

Het ziet er dan ook naar uit dat dit dus niet het laatste massale protest was. Eliad Shraga, het hoofd van een van de belangrijkste protestgroepen in het land, zei donderdag pas te stoppen als de scheiding der machten weer gegarandeerd wordt. “Dit is de belangrijkste strijd in de geschiedenis van het land. We zullen geen onderhandelingen uitvoeren zolang de rechtsstaat ter discussie staat.”