Oorlogsmisdaden die in Oekraïne worden gepleegd, zijn maandag onderwerp van gesprek in Londen. Initiator en minister Dilan Yesilgöz van Justitie en Veiligheid spreekt daar met zo’n dertig ambtgenoten over extra steun voor het onderzoek van het Internationaal Strafhof.
Uit een nieuw rapport van de Verenigde Naties blijkt dat Rusland een breed scala aan oorlogsmisdaden op zijn geweten heeft in Oekraïne. Er zijn bewijzen voor moedwillige moorden, systematische marteling en de gedwongen verplaatsing van kinderen.
Ook worden herhaalde aanvallen op de Oekraïense infrastructuur genoemd, waardoor honderdduizenden mensen tijdens de koudste maanden zonder warmte en elektriciteit kwamen te zitten. Expliciet wordt melding gemaakt van het ‘wijdverbreide’ gebruik van foltering in meerdere regio’s die nu onder Russische bezetting vallen. Slachtoffers kregen elektrische schokken toegediend met een ‘militaire telefoon’ waarmee ze Poetin moesten bellen. Of ze werden omgekeerd, met de polsen gekneveld onder de knieën, aan het plafond van een cel gehangen in de zogenoemde ‘papegaaihouding’.
Speciaal tribunaal
Het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag is inmiddels gestart met het onderzoek naar gepleegde oorlogsmisdrijven in Oekraïne. Om de misdadigers ook daadwerkelijk voor het hekje van de ICC te krijgen, is meer steun van de 124 lidstaten nodig. Zo heeft Nederland vorig jaar twee onderzoeksteams onder de vlag van ICC naar Oekraïne gestuurd om bewijsmateriaal te verzamelen. Voor dit jaar staan twee nieuwe missies gepland. Voor die missies, maar ook voor de berechting daarna, is extra steun in de vorm van mensen, geld en middelen nodig.
Het gesprek, geïnitieerd door minister Yesilgöz, gaat maandag vooral daarover. Maar de kans is groot dat de mogelijke komst van een speciaal tribunaal ook ter sprake komt. Het strafhof in Den Haag kan namelijk vervolgen voor een oorlogsmisdrijf, maar niet voor agressie. Ofwel een ‘onrechtmatige aanvalsoorlog’. “Dan hebben we het bijvoorbeeld over het aanvallen van een staat. Dat is een daad van agressie en daar is dit er duidelijk een van,” legt Göran Sluiter, hoogleraar internationaal strafrecht, uit.
Hoogste leiders
De Europese Commissie pleit voor zo’n speciaal tribunaal, maar critici vragen zich af of zo’n nieuw orgaan wel iets toevoegt. Sluiter: “Agressie is een ernstig misdrijf, maar dan richt je een speciaal tribunaal op voor de hoogste leiders van een staat. Dat zijn drie of vier mensen: Poetin en enkele ministers.”
Dat terwijl de oprichting van zo’n orgaan miljoenen euro’s kost en het jaren duurt voordat het operationeel is, zegt Geert-Jan Knoops. Hij is bijzonder hoogleraar politiek van het internationaal recht bij de Universiteit van Amsterdam en is daarnaast actief als advocaat bij het ICC. “Ik denk dat de aanvullende waarde van zo’n tribunaal zeer beperkt is. Het ICC kan genoeg andere delicten onderzoeken en berechten. Er zijn al tienduizenden zaken aangemeld als mogelijke oorlogsmisdaden.”
Extra miljoen euro voor ICC
Nederland draagt nog eens een miljoen euro bij aan het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Dat zegt minister Dilan Yesilgöz van Justitie en Veiligheid maandag toe tijdens de conferentie met ambtgenoten en andere hoge functionarissen op het gebied van justitie in Londen. Doel is om het onderzoek naar oorlogsmisdaden in Oekraïne te ondersteunen.
De helft van het geld is bestemd om slachtoffers en getuigen van onder meer seksueel geweld en geweld tegen kinderen bij te staan. Met de overige 500.000 euro kan het ICC andere landen in staat stellen een bijdrage te leveren aan het onderzoek in de vorm van menskracht en deskundigheid. Het bedrag komt volgens het ministerie boven op de eerder toegezegde twee miljoen euro en de onderzoeksteams onder leiding van de Koninklijke Marechaussee die Nederland naar Oekraïne stuurt.
