In Russische media gaat het over ‘een tweede Hitler’, maar wat vindt de gewone Rus?

In Kremlinkringen wordt er woedend gereageerd op de levering van westerse tanks aan Oekraïne, maar veel Russen halen er hun schouders over op.

In de dystopische roman 1984 van George Orwell (1903-1950) wordt een ritueel beschreven met de naam ‘De 2 minuten van haat’, een vast moment op de dag waarbij de leden van de regeringspartij hun woede en frustratie ventileren over de vijanden van de staat.

De uitzending van de Russische talkshow met presentator en Kremlinpropagandist Vladimir Solovjov had afgelopen donderdag veel weg van dat orwelliaanse ritueel, met het belangrijke verschil dat het op de staatstelevisie niet om 2 minuten ging, maar om vrijwel de voltallige 3 uur die het praatprogramma in beslag neemt.

“Het Vierde Rijk heeft de oorlog aan Rusland verklaard,” foeterde Solovjov, toen de levering van westerse en in het bijzonder Duitse tanks aan Oekraïne aan bod kwam. “Ze gaan tanks leveren. Wie kan nu nog ontkennen dat Berlijn geen legitiem doelwit is?” Terwijl hij nog wat mopperde over ‘jullie Duitse klootzakken’, verschenen er achter hem beelden van rollende tanks met het onderschrift ‘de denazificering van Duitsland’.

Ook in de populaire tv-show van Olga Skabejeva kregen de Duitsers ervan langs. In het tv-programma noemde een van haar gasten, militair analyticus Igor Korotsjenko, de Duitse bondskanselier Olaf Scholz ‘de tweede Adolf Hitler’ die zojuist ‘Operatie Barbarossa 2.0’ was begonnen met hulp van zijn minister van buitenlandse zaken Annalena Baerbock, die hij ‘Von Ribbentrop in een rokje’ noemde.

Duitse kruisvaarders

In Kremlingezinde staatskranten is de teneur niet heel anders. Dagblad Moskovski Komsomolets kopte donderdag met ‘Weer Duitse tanks op Russisch grondgebied’; staatskrant Rossijskaja Gazieta meende dat ‘Duitse kruisvaarders voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog weer op Russen gaan schieten’.

Het zijn historische referenties die goed aansluiten op de retoriek van het Kremlin. Poetin en de zijnen schetsen de invasie van Oekraïne al langer als een historische eindstrijd tegen een vorm van neonazisme die in hun visie als een besmettelijke ziekte in Kiev en het Westen om zich heen grijpt. Niet voor niets herhaalde de Russische president meermaals dat een van de doelen van de oorlog de ‘denazificering’ van Oekraïne is.

Daarnaast blijft het Kremlin herhalen dat het niet alleen een oorlog voert in en tegen Oekraïne, maar ook tegen het collectieve Westen. Donderdag klonk vanaf het Rode Plein de eerste officiële reactie op het besluit van diverse westerse landen om tanks aan Kiev te leveren. Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov zei dat het Westen direct betrokken is bij de oorlog. “We zien dat die (betrokkenheid, red.) groeit.”

Korreltje zout

Grote vraag is in hoeverre de gewone Rus de teksten gelooft. Want hoewel een groot gedeelte van de bevolking door de jarenlange propaganda met volle overtuiging meegaat in het Kremlinverhaal, zijn er ook genoeg Russen die de propaganda met een korreltje zout nemen.

Op de Amerikaanse televisiezender CNN kwamen die beide visies duidelijk aan bod toen een cameraploeg in Moskou de straat op ging om burgers te vragen naar hun mening over de levering van westerse tanks aan Kiev. Zo meende een geïnterviewde dat ‘we toch wel winnen, maar dat dit het conflict wel alleen maar groter maakt’. Een studente die voor de camera verscheen, was daarentegen een stuk sceptischer omdat een vriend van haar ‘werd gemobiliseerd en nu is verdwenen’.

Toch was het een vrouw van in de dertig die misschien nog wel de meest voorkomende zienswijze onder Russen formuleerde. “Dit is een politieke oorlog, geen oorlog van de mensen,” zei ze, waarmee ze de apathie verwoordde die volgens recente opiniepeilingen onder zeker 60 procent van de Russen leeft. “Wat moeten we anders doen? Onze meningen doen er toch helemaal niet toe.”