In Mexico-Stad is buiten roken op veel plekken verboden. Helpt dat? ‘Wie verslaafd is, blijft roken’

Een peukie op het terras? In Mexico-Stad zit dat er niet meer in. Door een nieuwe tabakswet is roken in de buitenlucht op veel plekken verboden. Antirookorganisaties pleiten voor eenzelfde verbod in Nederland. ‘De rookcultuur moet worden afgebroken.’

Wie een sigaret wil aansteken in Mexico, kan maar beter uitkijken. Sinds vorige maand geldt in het land een van de strengste antitabaks­wetten ter wereld, waardoor je niet alleen binnen, maar ook buiten op veel plekken niet meer mag roken. Het is nu onder meer verboden op terrassen, in parken, op het strand, op binnenplaatsen, in sportfaciliteiten, stadions, winkelcentra, markten, hotels, cafés, openbare gebouwen, rondom speelplaatsen, busstations, markten en op balkons.

Met andere woorden: eigenlijk mag roken alleen nog in aangewezen rookgebieden, op privéterrein en op straat. En zelfs daar moet je uitkijken, waarschuwde de onderdirecteur van het Mexicaanse overheidsorgaan voor verslavingsaanpak Conadic via nieuwssite Expansión Política. Want hoewel op straat roken niet is verboden, kun je wel worden beboet als je tussen een groep mensen rookt. Daarnaast kent het land ook rookvrije straten, zoals winkelstraat Avenida Francisco Madero in Mexico-Stad, waar roken hoe dan ook verboden is.

De straffen voor overtredingen zijn bepaald niet mals. Wie toch een sigaret in het park of op het strand aansteekt, kan een boete tot wel 500 euro aan de broek krijgen. Bedrijven die zich niet aan de regels houden, kunnen tijdelijk of zelfs definitief worden gesloten.

Verbod op reclame

De Wereldgezondheidsorganisatie WHO, antirookclubs en vele Mexicanen juichen de wetswijziging toe. Mexico heeft een van de hoogste concentraties rokers van Latijns-Amerika. Naar schatting is een op de acht Mexicanen verslaafd aan tabak, wat neerkomt op zo’n 16 miljoen mensen. Ieder jaar overlijden gemiddeld 63.200 Mexicanen aan de gevolgen van roken en nog eens vele duizenden anderen ontwikkelen er elk jaar ziektes door.

De wetswijziging behelst ook een algeheel verbod op reclame voor roken, in de breedste zin van het woord. Niet alleen mag tabakswaar nergens meer zichtbaar in de winkel liggen en mogen tabaksbedrijven geen enkele vorm van reclame meer maken, ook elke vorm van online marketing is verboden. Dus ook influencers kunnen in de problemen komen als ze rookwaar promoten.

‘Mexico wordt met de wet een van de voor­lopers van het beschermen van de gezondheid van kinderen en adolescenten,’ schreef het hoofd van Conadic, Gady Zabicky, op sociale media.

Rookverbod Amsterdamse terrassen

Een dergelijke uitbreiding van het rookverbod lijkt ook voor Nederland een kwestie van tijd. De Nederlandse regering heeft zich erop toegelegd roken voor 2040 uit te bannen en dus zal de sigaret op steeds meer plekken taboe worden. Waarschijnlijk is het terras de volgende plek waar sigaretten niet meer welkom zijn.

Al in 2018 pleitte toenmalig staatssecretaris van Volksgezondheid Paul Blokhuis voor een rookverbod op terrassen en ook een meerderheid van de Nederlanders is daar, volgens een peiling van EenVandaag, inmiddels voor: in 2022 zei 58 procent van de ondervraagden voor te zijn, tegenover 28 procent in 2013.

In Amsterdam hebben meerdere cafés het heft al in eigen hand genomen. In 2017 besloot Café Restaurant Amsterdam als eerste horecazaak van Amsterdam roken op het terras te verbieden – en sindsdien hebben tientallen zaken dat voorbeeld gevolgd.

Kritiek op de wet

Uiteraard zit lang niet iedereen niet op zo’n verbod te wachten. In Mexico menen tabaksbedrijven en brancheorganisaties dat deze wijzigingen ondernemers te hard treft en dat te strenge wetgeving uiteindelijk de zwarte handel in ­tabak in de hand zal werken, zoals in Bhutan (zie kader). En dan zijn er natuurlijk de rokers zelf die zich in hun vrijheid beknot voelen door de wetgeving.

Op sociale media beklagen Mexicaanse influencers en ook journalisten zich massaal over de wetswijziging. Die zou niet gericht zijn op het terugdringen van roken, maar vooral op het beboeten van mensen. De naleefbaarheid van de wet wordt in twijfel getrokken en daarbij denkt men dat die de politiecorruptie, nu al een groot probleem in Mexico, verder in de hand werkt. Rotte appels in het politiecorps zouden de wet volgens critici kunnen aangrijpen om rokers onder dreiging van hogere straffen geld uit de zak te kloppen.

Naar de privésfeer

David Coronado Arias, socioloog aan de Universiteit van Guadalajara, denkt bovendien niet dat het verbieden van roken in het openbaar ertoe zal leiden dat rokers gaan stoppen. Eerder verplaatst het zich volgens hem naar de privésfeer, zoals ook wiet – dat sinds 2021 ­legaal is in Mexico – vooral binnenshuis ­gebruikt zou worden.

“Een verslaving gaat verder dan elke vorm van legaliteit,” aldus Arias tegen de Mexicaanse krant Informador. “Rokers zullen op zoek gaan naar ruimtes waar ze kunnen roken, zoals bij marihuana, dat niet gerookt mag worden in het openbaar.”

Tom Voeten van antirookorganisatie Clean Air beaamt dat mensen die reeds verslaafd zijn door zulke plaatselijke rookverboden niet zo snel zullen stoppen. Toch ziet hij uitbreiding van het rookverbod als een belangrijke stap om roken in Nederland te ontmoedigen.

“De cultuur rondom roken moet worden ­afgebroken, daarvoor is een rookverbod voor terrassen, uitgaansgebieden en evenementen cruciaal. Misschien zullen bestaande rokers niet meteen van hun sigaretje afzien, maar het grote voordeel is dat door zo’n verbod minder jongeren zullen gaan roken. En dat is hard ­nodig, nu juist het roken onder jongeren in ­Nederland vanwege de vapes weer toeneemt.”