Houden China en de VS het hoofd koel in oplaaiende koude oorlog?

Het ‘ballonincident’ in de VS heeft de gespannen relatie tussen Amerika en China verder op scherp gezet. Het is een nieuw hoofdstuk in de koude oorlog tussen beide grootmachten. Hoe nu verder?

Amerika is al dagen in de ban van een Chinese ‘spionageballon’. Een gevechtsvliegtuig schoot het gevaarte, ter grootte van drie bussen, zaterdag uit de lucht. Volgens China ging het om een ballon die gebruikt wordt voor klimaatonderzoek, die uit koers is geraakt. De Amerikanen zijn er echter van overtuigd dat China probeerde militaire installaties te bespioneren.

De ballon werd vorige week donderdag voor het eerst gezien in de lucht boven de noordwestelijke staat Montana en reisde door het midden van het land verder om zaterdag via de oostkust het vasteland van de VS te verlaten. Voor de regering in Washington hét teken om in actie te komen; boven zee was de kans op schade door rondvliegende brokstukken minimaal. En dus werd de mysterieuze witte ballon op grote hoogte voor de kust van South Carolina neergehaald. De resten zijn opgevist en worden op een geheime locatie onderzocht.

Peking reageerde zondag verbolgen op de militaire actie. De reactie van de VS is ‘onnodig en overtrokken’ en China behoudt zich ‘het recht voor op een passende manier te reageren,’ aldus een verklaring van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken. Volgens Peking is het een ‘overduidelijke overreactie’, in strijd met internationale praktijken. Zo liet de VS niet van tevoren aan China weten dat de ballon zou worden neergehaald.

Cruciaal decennium

Door het incident komt de relatie tussen de VS en China opnieuw onder druk te staan. Zo heeft de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken zijn geplande bezoek aan China uitgesteld. De spanningen tussen beide landen nemen toe, zowel op politiek, economisch als militair gebied.

“De koude oorlog tussen China en de Verenigde Staten is volop gaande,” aldus Willem Post, als Amerikadeskundige verbonden aan Instituut Clingendael. “De Chinezen zijn voor veel Amerikanen de gebeten hond. Donald Trump begon tijdens zijn presidentschap met een stevig anti-Chinabeleid – zie de handelsoorlogen – en zijn opvolger Joe Biden heeft die koers in een iets mildere vorm overgenomen.”

China dreigt op het gebied van handel en economie groter te worden dan de VS. Dat is zich ook technologisch aan het vertalen. Dit decennium is volgens Post cruciaal voor de economische, politieke en militaire groei, aangezien China als het gevolg van het eenkindbeleid snel vergrijst. “De inhaalslag op de Amerikanen moet nu worden gemaakt. Peking doet er alles aan om zoveel mogelijk informatie binnen te halen om zich verder te ontwikkelen. Washington probeert dat zoveel mogelijk af te remmen, niet voor niets is aan Nederland gevraagd om chipmachinemaker ASML nog meer exportbeperkingen op te leggen.”

Pokerspel Zuid-Chinese Zee

De rel rond de spionageballon maakt duidelijk dat de strijd tussen de grootmachten vaker zichtbaar wordt voor het oog van de wereld. “Het voedt de anti-Chinastemming in de VS alleen maar verder. Veel Amerikanen vinden dat de Chinezen verantwoordelijk zijn voor het verdwijnen van banen richting het oosten.”

De VS probeert de Chinese machtsfactor op meerdere fronten in te dammen. Momenteel is er een pokerspel aan de gang tussen de landen, met als inzet de Zuid-Chinese Zee. “De VS heeft afgesproken met de Filipijnen samen te werken op militair vlak. Ze willen hun legers beter afstemmen op elkaar en samen oefeningen doen. De VS doet dat met meer landen in de regio. China houdt zich ook niet stil en verhoogde na het controversiële bezoek van toenmalig Huis van Afgevaardigdenvoorzitter Nancy Pelosi aan Taiwan het aantal militaire oefeningen rond het eiland. Taiwan is de hoofdprijs voor Peking. Het zou, zeker op technologisch vlak, een buit van jewelste zijn als het wordt ingelijfd,” aldus Post.

‘Ballongate’ zorgt voor nog meer kou tussen de landen, maar Post verwacht zeker op korte termijn geen escalatie. “De komende dagen zullen de verwijten over en weer blijven vliegen, zeker in de media, maar zowel China als de VS heeft er veel belang bij om de zaak te laten kalmeren. Ondanks de huidige conflicten zijn er nog steeds gezamenlijke economische belangen. Daarnaast zit Joe Biden vanwege de oorlog in Oekraïne niet te wachten op een nieuw militair conflict. En de Chinese president Xi Jinping komt net uit een jarenlang corona-isolement; die heeft in eigen land voorlopig genoeg werk te doen.”

Invasie Taiwan in 2025

Op de wat langere termijn kan het volgens Post spannender worden. Vorige week lekte er een memo uit van de Amerikaanse viersterrengeneraal Michael Minihan die voorspelt dat China Taiwan in 2025 zal binnenvallen. Amerikaanse troepen bereiden zich inmiddels voor op een oorlog. ‘Ik hoop dat ik het mis heb. Mijn gevoel zegt dat we in 2025 zullen vechten,’ schreef Minihan in de memo, waarvan het Pentagon de authenticiteit heeft bevestigd.

Hij schreef ook op welke aanwijzingen hij zich baseerde. Xi Jinping (69) verzekerde zich tijdens het partijcongres in oktober 2022 van zijn derde termijn. Kort na zijn herverkiezing heeft Xi het bevel gegeven om de opleiding en de operationele paraatheid van de soldaten grondig te versterken. Het leger moet zich voorbereiden op een oorlog, zei hij in Peking.

De presidentsverkiezingen in Taiwan volgend jaar zullen hem waarschijnlijk een excuus geven om op korte termijn binnen te vallen. In november 2024 worden ook in de VS presidentsverkiezingen gehouden – de regering in Washington zou hierdoor dan maandenlang worden afgeleid. Post: “Veel is afhankelijk van de Amerikaanse verkiezingen. Wie komt er in het Witte Huis? We hebben nu het geluk dat zeer ervaren rotten als Biden en Blinken in Washington aan de touwtjes trekken. Zij houden het hoofd koel. Want dat er meer incidenten zullen volgen, is evident. Dan helpt het behoorlijk als er een regering zit die niet rücksichtslos te werk gaat, maar goed nadenkt over alle gevolgen.”