Hoekstra in Lviv om over tribunaal te praten: ‘Maar fractie van oorlogsmisdadigers komt voor het hekje’

De begroeting is hartelijk, met een door het lengteverschil onhandige knuffel. De Oekraïense president Volodimir Zelenski, in legergroene broek met zwarte trui, zegt ‘heel blij’ te zijn om Wopke Hoekstra weer te zien. “We zitten met z’n allen in hetzelfde schuitje,” zegt Zelenski. “En die boot vaart in de richting van de overwinning.” De minister van Buitenlandse Zaken brengt hem ‘de groetjes van Mark’ over. Zelenski heeft meestal contact met premier Rutte; de twee bellen veel.

Voortouw

Maar nu is Hoekstra op uitnodiging van Zelenski in Oekraïne. De president organiseert in Lviv de United for Justice-conferentie over het voorkomen van straffeloosheid van oorlogsmisdaden die in het land worden begaan. Afgelopen zomer nam Nederland daarvoor al het voortouw door in Den Haag een conferentie met hetzelfde thema te organiseren. De top is uit oogpunt van veiligheid zorgvuldig geheim gehouden.

“We zetten nu weer een stap vooruit op een hele lange weg,” zegt Hoekstra. “In Oekraïne worden nu tienduizenden, misschien wel honderdduizenden misdaden begaan. We zullen uiteindelijk maar een fractie van de oorlogsmisdadigers voor het hekje krijgen.”

In Oekraïne zelf zijn al een aantal Russische militairen berecht. Maar het ontbreekt het land in oorlogstijd aan capaciteit en menskracht om alle misdadigers zélf aan te pakken. De oprichting van een speciaal tribunaal werd in Oekraïne lange tijd ‘niet bepaald verwelkomd’, erkent de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmitro Koeleba. “Maar nu realiseren we ons dat er wel een tribunaal voor deze Russische daad van agressie moet komen.”

Onderzoekscentrum in Den Haag

Een eerste onderzoekscentrum wordt binnenkort al gevestigd in Den Haag, maar Oekraïne denkt nog na over waar het tribunaal zelf moet komen. “We begrijpen dat Nederland bereid is gastland te zijn, dat is heel genereus,” zegt Koeleba. “Wij overwegen dat nu, en gaan dat met Nederland bespreken, maar hebben nog geen definitief antwoord. Den Haag is natuurlijk wel de internationale hoofdstad van het recht.”

Meer dan een jaar na de Russische invasie wordt duidelijk dat het oorlogsrecht op grote schaal wordt geschonden door burgers te vermoorden, vrouwen te verkrachten en naar schatting duizenden Oekraïense kinderen te ontvoeren naar Rusland.

Hoekstra sprak recent een jongen van 11 jaar die door Russische soldaten ‘letterlijk onder de arm meegenomen’ werd en naar het zuiden van Rusland werd gebracht. Zijn dappere oma reisde hem achterna en bracht hem terug, vertelt Hoekstra. “Als je zo’n verhaal hoort, springen de tranen je in de ogen.”

Verminkt door brandwonden

In Lviv wordt niet gevochten. Het lijkt een gewone vrijdagmiddag in een Europese stad: mensen winkelen in het centrum, eten bij McDonald’s en pizzabezorgers zoeven door de straten. Maar in ziekenhuis en revalidatiecentrum Unbroken is de oorlog ineens dichtbij. In een fysiotherapiezaal gooit Danylo van 20 een bal naar een leeftijdsgenoot om zijn balans te oefenen. In oktober ging hij in Charkov op een landmijn staan, vertelt hij. Weg was zijn rechterbeen. “Maar het gaat nu goed met mij,” zegt Danylo. Hij heeft een prothese en is weer mobiel.

Niet iedereen is er vrolijk onder. “Ik probeer te blijven lachen,” zegt Ilya (30) tegen Hoekstra. Met de nadruk op ‘probeer’, want makkelijk is het niet. Ook hij stapte op een landmijn, en moet zijn linkeronderbeen missen. Zijn gezicht is verminkt door brandwonden, een deel van zijn neus is weggebrand. “Ik ben al in zoveel ziekenhuizen geweest, maar deze is de beste.”

Een IC-arts vertelt dat ze 24 uur per dag werken om de stroom gewonden van het front aan te kunnen. “We krijgen veel hulp van buitenlandse artsen, die hier tijdelijk komen werken. Zonder hen zouden we het niet redden.”

Internationale daadkracht

Die internationale daadkracht ziet Hoekstra ook bij de 29 landen die vrijdag in Lviv afspreken er alles aan te doen om oorlogsmisdadigers niet met hun misdaden te laten wegkomen. De groep bestaat niet alleen uit Europese landen, de VS, Canada en Australië, maar ook uit Japan en Guatemala. “Wij zitten als Nederland altijd op de voorste rij,” zegt Hoekstra, “maar het tegengaan van straffeloosheid is een opdracht voor de hele wereld.”