Hoe zit het precies met het coronavirus? Alles wat je moet weten in 16 vragen

De symptomen van Covid-19, de ziekte die door het nieuwe coronavirus wordt veroorzaakt, zijn vergelijkbaar met een heftige griep. Toch hebben we het er al weken over, maar wat zijn de gevolgen en is alle heisa wel helemaal terecht?

1. Eerst terug naar het begin: wat is een coronavirus?

”Coronavirussen zijn gewone verkoudheids­virussen,” zegt arts en epidemioloog Anja Schreijer, hoofd algemene infectieziekten van de GGD Amsterdam. “Alleen zijn er ook bijzondere vormen van dat virus. Sars en mers zijn bijvoorbeeld allebei ziektes die door een coronavirus worden veroorzaakt.” Aan dat rijtje kan nu ook Covid-19 worden toegevoegd.

2. Waar komt al die heisa vandaan als het ‘gewoon’ een virus betreft?

Dat heeft te maken met de snelheid waarmee de ziekte zich verspreidt en dat er mensen door sterven. Wereldwijd waren dinsdag bijna 90.000 mensen met het coronavirus besmet en zijn er ruim 3000 aan overleden, verspreid over meer dan vijftig landen. En het is een nieuw virus, waar nog geen behandeling of vaccin voor is. “De precieze risico’s zijn nog niet helemaal duidelijk en we weten niet hoe de verspreiding zal verlopen,” zegt Harald Wychgel, woordvoerder van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

“Mensen worden bang van zaken waar ze geen controle over hebben,” benadrukt Schreijer. “Dat beangstigt ze, maar paniek is nu niet nodig. Het is bijvoorbeeld nog steeds gevaarlijker om te appen in de auto of zonder veiligheidsgordel over de snelweg te rijden.”

3. Hoe kun je besmetting voorkomen?

Met heel basale dingen, benadrukken RIVM en GGD, zoals regelmatig de handen wassen. Niet even snel, maar twintig seconden lang. Vergeet daarbij de plekken tussen de vingers en de nagels niet en droog de handen af met een papiertje. Hoesten of niezen moet in de binnenkant van de elleboog – en dan vaker de kleren wassen uiteraard. Het virus verspreidt zich immers via hoest- en niesdruppels. Kortom: goede hygiënische maatregelen volstaan. “En het is belangrijk dat je gezond blijft,” zegt Schreijer. Al gaat dat advies natuurlijk altijd op.

Als 5 mensen met een nieuw coronavirus elke dag 2,6 anderen besmetten...

... kunnen er na 5 cyclussen 368 mensen ziek zijn.

4. En het veelbesproken mondkapje?

Dat biedt schijnveiligheid. Het filter in het mondkapje, waarvan de consumentenversies sowieso niet altijd nauw aansluiten, gaat tijdelijk openstaan tijdens het ademen. Het virus kan overigens ook via de traanbuizen binnendringen. Sterker: het kan de kans op besmetting vergroten als het mondkapje niet goed wordt gebruikt. Als het niet op de juiste manier wordt afgedaan, is er nog steeds besmettingsgevaar. De GGD is stellig: mondkapjes zijn bedoeld voor professionals, zij weten hoe ze ermee om moeten gaan. Tenzij een arts je het opdraagt, heeft een mondkapje geen zin.

5. Ga ik dood als ik besmet raak met Covid-19?

“Het is een grove schatting, maar Covid-19 is ongeveer net zo dodelijk als een ernstige griep,” zegt Schreijer van de GGD. “In beide gevallen overlijdt zo’n 2 procent van de mensen eraan en krijgt 17 procent ernstige klachten. Een groot deel van de besmette mensen krijgt alleen milde klachten en dan zijn er nog mensen die geen klachten krijgen.”

Het zijn – net als bij de griep – voornamelijk ouderen die al verzwakt zijn of mensen die al iets onder de leden hebben, die het meeste risico lopen. Mensen die lichamelijk zwakker zijn, zijn minder weerbaar tegen het virus.

6. Wat zijn de symptomen bij Covid-19?

Het ziektebeeld van het coronavirus dat zich nu in rap tempo verspreidt en donderdagavond ook Nederland heeft bereikt, is ook te vergelijken met dat van een ernstige griep. Mensen krijgen koorts en hebben luchtwegklachten zoals kortademigheid of ze moeten hoesten.

7. Kan ik iets tegen het virus doen als ik het eenmaal heb?

Het is net als bij de griep een kwestie van uitzieken. Er is geen kuur. Vooralsnog is volgens het RIVM de kans dat een Nederlander in Nederland een gewone griep of ander verkoudheidsvirus onder de leden heeft ‘veel groter’. Wie vermoedt met het coronavirus besmet te zijn, dient thuis te blijven en contact op te nemen met de huisarts.

8. Hoe onderscheid je Covid-19 van ‘gewone’ griep?

Om de ziekte te kunnen onderscheiden, is in samenwerking met RIVM en GGD een protocol opgesteld voor mensen die denken besmet te zijn. Wie last heeft van de symptomen én de afgelopen twee weken in een land of regio is geweest waarin het Covid-19-virus actief was (zoals China,Singapore, Zuid-Korea, Iran en Italië) of in contact is geweest met iemand die besmet was, wordt aangeraden telefonisch contact op te nemen met de huisarts. Die is geïnstrueerd en stelt allereerst allerlei vragen. Bij een verdenking van besmetting meldt de arts die direct bij de GGD. Omdat Covid-19 een zogenoemde A-ziekte is, moet een verdenking meteen worden gemeld.

Wie besmet is, kan worden verplicht tijdelijk te stoppen met werken en geïsoleerd worden. Dat kan ‘gewoon’ thuis. De GGD zal dan langskomen om neus- en keelslijm af te nemen. Die slijmmonsters gaan naar het Erasmus MC en het RIVM om getest te worden. De testuitslag is er doorgaans binnen 24 uur. “De persoon moet tot de test­uitslag bekend is verplicht in isolatie,” zegt RIVM-woordvoerder Wychgel.

Als iemand besmet is, wordt in kaart gebracht met wie de persoon in de besmettelijke periode contact heeft gehad. Indien nodig worden die contacten ook getest. Om het in perspectief te plaatsen: iemand met Covid-19 besmet gemiddeld 2 à 3 mensen. Bij de mazelen zijn dat er 12, aldus epidemioloog Schreijer.

9. Hoe ziet thuisiso­latie eruit?

Het RIVM informeert Covid-19-patiënten per brief over leefregels tijdens thuisisolatie. Zo moeten ze twee meter afstand houden van hun huisgenoten. Ze moeten alleen slapen en zo veel mogelijk in een kamer blijven waar huisgenoten zo min mogelijk komen. Bestek, borden, bekers en glazen mogen niet worden gedeeld, net als handdoeken. Het is een greep van de leefregels uit de brief van het RIVM.

10. Wat als een patiënt niet thuis wil blijven?

In het ergste geval kan de patiënt worden gedwongen door de burgemeester of voorzitter van de Veiligheidsregio thuis te blijven. Zo kunnen verdere besmettingen worden voorkomen.

En wat als je toch besluit te deur uit te gaan? In Italië riskeren burgers die de afgegrendelde zone verlaten een celstraf van maximaal 3 maanden of een boete van 260 euro.

“Zo ver zijn we hier nog niet,” zegt Wychgel van het RIVM. “We houden niet van speculeren. We kijken enkel naar de feiten. En het feit is: Nederland is heel goed voorbereid, daar zijn we al weken mee bezig. Ik durf te zeggen dat we het goed voor elkaar hebben.”

11. In China en Italië worden hele dorpen afgesloten, mensen mogen hun hotel niet uit, de Wereldgezondheidsorganisatie spreekt van een ernstige uitbraak en Nederland doet niets.

Dat lijkt maar zo. Pas als mensen symptomen krijgen zijn ze volgens Schreijer besmettelijk. Er is daarom geen reden proactief te handelen. Nederland is al weken bezig zich voor te bereiden op een mogelijke uitbraak. Die voorbereidingen zijn niet altijd zichtbaar, ze gebeuren vooral achter de schermen. De instanties werken nauw met elkaar samen en houden contact met minister Bruno Bruins (Medische Zorg).

Zij zijn ervan overtuigd dat ze niet overvallen zullen worden als het aantal besmettingen verder oploopt. Er liggen voldoende tests klaar, de ziekenhuizen zijn erop voorbereid, er is een netwerk van specialisten die elkaar op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen en als de situatie verandert, komt er overleg over een nieuw of aangepast protocol.

12. Het griepvirus maakt in de zomermaanden minder slachtoffers. ­Kunnen we daar bij het coronavirus ook van uitgaan?

Ook nu zeggen deskundigen: we weten het niet zeker. Er is nog te weinig over het virus bekend om daarover wat te zeggen. Wel is het zo dat luchtwegvirussen, waartoe ook dit coronavirus behoort, zich doorgaans minder goed laten verspreiden bij hogere temperaturen. Honderd procent zekerheid is er overigens niet.

13. Dit jaar staan allerlei grote evenementen in de planning: het Songfestival, de Marathon van Rotterdam, de Grand Prix van Zandvoort en Sail. Is er al iets bekend over de gevolgen voor die evenementen nu het virus ook in Nederland is gesignaleerd?

De situatie wordt van dag tot dag bekeken. GGD en RIVM willen niet op de zaken vooruitlopen.

14. Kunnen mensen die een reis hebben geboekt naar een land waar het coronavirus actief is via hun annuleringsverzekering geld terugkrijgen?

“Bij de basisdekkingen geldt de corona-uitbraak niet als legitieme reden voor restitutie van reiskosten. Maar er zijn heel veel modules en dekkingen,” zegt Oscar van Elferen van het Verbond van Verzekeraars. Hij raadt reizigers aan hun eigen verzekeraar te raadplegen.

Wie naar een gebied reist waarvoor het reisadvies nu ‘rood’ of ‘oranje’ is – ­zoals Wuhan, waar het virus voor het eerst opdook – loopt de kans geen aanspraak te kunnen maken op een vergoeding van reisverzekering.

15. Op economisch gebied zijn de gevolgen nu al desastreus. Wat is daarover bekend?

KLM gaat vanwege de coronacrisis bezuinigen. De maatschappij legt per direct niet-noodzakelijke investeringen stil en past de roosters voor vliegend personeel aan. Het moederbedrijf, Air France-KLM, maakte vorige week bekend een schadepost van tussen de 150 en 200 miljoen ­euro te verwachten. Daarnaast wil de luchtvaartmaatschappij 2000 banen schrappen en voor al zijn personeel deeltijdverlof aanvragen.

Economen maken zich zorgen over de aanvoer van grondstoffen en producten uit China. Nu steeds meer landen te maken krijgen met besmettingen, kan ook de import en export naar andere landen worden gestremd. Webwinkel Coolblue gooide de prijzen omhoog vanwege naderende tekorten, Blokker en Action verwachten na maart voorraadproblemen.

De beurzen zijn inmiddels keihard onderuitgegaan. De Amsterdamse beurs is deze week al 10 procent van haar waarde verloren. Volgens Klaas Knot, de voorzitter van De Nederlandsche Bank, is de impact van het nieuwe coronavirus op de wereldeconomie waarschijnlijk groter dan die van de sars-epidemie in 2003. Het is volgens Knot nog te vroeg om het effect nauwkeurig vast te stellen.

16. Houdt het RIVM ook bij hoeveel mensen in Nederland er inmiddels genezen zijn van het virus?

Volgens een woordvoerder van het RIVM is het vooralsnog niet mogelijk hier een betrouwbaar beeld van te krijgen. “Dit heeft te maken met het feit dat er voor zieken een meldplicht is, maar die is er niet voor mensen die genezen zijn.” Wanneer een coronapatiënt 24 uur lang zonder klachten is en vervolgens twee keer een negatief testresultaat heeft, worden mensen als genezen beschouwd.

Het RIVM is druk bezig een manier te vinden om die genezingen te registreren. “Er wordt veel gespeculeerd in de media over hoe dat nu zit, maar we hebben hier nog geen betrouwbaar kader voor. Misschien dat er een manier is om dat via de GGD bij te houden.”

Blijf op de hoogte van het laatste nieuws over het coronavirus in ons liveblog.