Historisch: erfgenamen van de IRA doen opeens serieus mee

Definitief is het nog niet, maar de kans is levensgroot dat de linkse nationalisten van Sinn Féin dit weekend de grootste partij van Ierland zijn geworden. Daar hield helemaal niemand rekening mee. Ook Sinn Féin niet.

Het moet een verwarrende ochtend zijn geweest voor Ieren van 45 jaar en ouder. De wetenschap dat Sinn Féin politiek erfgenaam is van de inmiddels verboden Provisional Irish Republican Army (IRA) was verkiezingen achtereen voldoende aanleiding om de partij buiten het machtsblok te laten. Tot en met zaterdag.

Halverwege het tellen van alle stemmen werd Sinn Féin maandagochtend 29 van de 160 zetels toegedicht in de Dáil Éireann, het Ierse parlement. Fianna Fáil en het Fine Gael van premier Leo Varadkar volgden op riante afstand, met respectievelijk 16 en 14 zetels.

Ook voor Sinn Féin zelf is het niet gewoon zo’n goed resultaat te behalen. De kans is groot dat er meer zetels zijn gewonnen dan er kandidaten meededen. Dat kan consequenties hebben voor de formatie: de partij met de meeste zetels heeft de leiding, maar dan moet je die zetels wel kunnen bezetten.

De vraag die nu in Ierland boven de markt hangt is: wie met wie? Premier Varadkar gaf sinds 2017 leiding aan een minderheidsregering met gedoogsteun van Fianna Fáil (FF), maar zowel hij als FF-leider Micheál Martin hebben in een eerdere fase aangegeven het wel welletjes te vinden met hun verstandshuwelijk. Waar ze het wél over eens waren: ze hoeven in elk geval ook niet met Sinn Féin.

Martin lijkt als eerste voor te willen sorteren op een koerswijziging. Gevraagd naar welke coalitie er nu moet komen: “Ik ben een democraat en dus zal ik de keuze van het volk respecteren.”

‘Gewoon het programma’

De kans dat de Ieren een stroperig lange kabinetsformatie tegemoetgaan is hoe dan ook groot. Maar dat Sinn Féin daarin een serieuze partner kan vormen, is historisch.

De van oorsprong Noord-Ierse IRA voerde vooral in de jaren zestig en zeventig een paramilitaire campagne voor vereniging van Ierland en Noord-Ierland en dat ging op bloedige wijze. De IRA pleegde door de jaren heen tientallen moord- en bomaanslagen.

Een groot deel van het Ierse electoraat in 2020 heeft aan die periode geen actieve herinneringen en beoordeelt de partij ‘gewoon’ op het behoorlijk progressieve programma. In tegenstelling tot nationalistische collega’s elders in Europa is Sinn Féin niet tegen de Europese Unie en wel voor het homohuwelijk en multiculturalisme. Ook niet onbelangrijk: het huidige partijbestuur onderschrijft het Goede Vrijdag­akkoord uit 1998, waarmee de wapenstilstand in Noord-Ierland in gang werd gezet. In zekere zin doet het Sinn Féin van nu alleen nog aan de IRA denken in de vurige wens de hereniging van Ierland ter stemming te brengen in een referendum.

Misvatting Varadkar

Daarin hoeft de partij in elk geval niet op de steun van Varadkar te rekenen. De taoiseach (premier) had vorig jaar zijn handen vol aan de afhandeling van de brexit en dan vooral de grens tussen ‘zijn’ EU-staat en het Britse Noord-Ierland. Varadkar staat er vooral in het buitenland goed op om de manier waarop hij de brexit afhandelde.

Met die wetenschap ontbond hij vorige maand de Dáil, in de hoop na nieuwe verkiezingen met een groter mandaat verder te kunnen. Die gok heeft verkeerd uitgepakt.

De Ierse economie groeit het snelst van de EU, maar het is Varadkar niet gelukt die welvaart evenredig te verdelen. Jonge kiezers hebben hem daar dit weekend op afgerekend en vonden in Sinn Féin de perfecte outsiderkandidaat.