Het water kan in Pakistan geen kant op – en dat ligt niet aan het klimaat, maar aan de mens

“Dit is de natuurlijke waterweg,” zegt Muhammad Ismail Kumbhar, en hij schetst een meanderend lijntje op een leeg vel papier. Daar dwars doorheen zet hij een streep, die de meanderende lijn op vijf punten doorkruist. “En dat is de Lbod. Die verstoort de natuurlijke waterweg.”

Zo wordt met een simpel tekeningetje kristalhelder wat de kritiek is op de Lbod, oftewel de Left Bank Outfall Drain, een kanalensysteem aan de linkeroever van de Indus in de zuidelijke Pakistaanse provincie Sindh. Kumbhar is hoogleraar plattelandsontwikkeling aan de Agrarische Universiteit van Tandojam in Sindh. Hij komt uit de regio Badin, die geregeld overstroomt. En volgens critici als Kumbhar heeft dit meer te maken met slecht watermanagement dan met klimaatverandering.

“Deze ramp is door mensen veroorzaakt,” zegt hij tijdens een vaartocht langs wat normaal gesproken boerenvelden zijn. De boot stopt bij een dijk, waar tientallen mannen zandzakken aan het sjouwen zijn. Een deel staat tot hun nek in het water, om de zandzakken onder water op te bouwen en zo een gat te dichten.

De rivier is nu een groot meer

De doorgebroken dijk loopt parallel aan de natuurlijke rivier, een van de vele vertakkingen in de Indus-rivierdelta. Maar nu is deze rivier een groot meer geworden dat zich aan beide kanten van de dijk uitstrekt. Dit gebeurde eind augustus, zegt Kumbhar, door de druk van de grote hoeveelheid regenwater die van stroomopwaarts richting zee ging. In Sindh heeft het nooit eerder zoveel geregend als dit jaar.

Een internationaal team klimaatwetenschappers concludeerde eerder deze maand dat dit waarschijnlijk deels door klimaatverandering komt. Maar dat hierdoor een derde van Pakistan onder water stond, is volgens Kumbhar niet alleen aan het klimaat te wijten. “Ja, het heeft veel geregend,” zegt hij. “Maar inmiddels is het hier al weken droog. Als wij een beter afvoersysteem hadden gehad, en de natuurlijke rivier niet zou zijn afgesneden, dan zou deze dijk niet zijn doorgebroken en dan zou al dit water hier gewoon naar zee stromen. Nu kan het water geen kant op.”

De Wereldbank financierde de Lbod in de jaren tachtig en negentig en heeft inmiddels erkend dat er fouten in het ontwerp zitten. Bovendien laat het onderhoud van de kanalen nogal te wensen over, zegt Kumbhar. “Jaarlijks gaat er een behoorlijk budget naar onderhoud van de Lbod. Maar hoe het besteed wordt? Ik weet het niet. Kijk!” Hij wijst naar bosjes die aan de waterkant groeien en deels in het water liggen. “Er staan zoveel planten. En zie die huizen. Er wordt gebouwd, maar niet fatsoenlijk gebaggerd. Waar is de bedding? Op deze manier loopt het water dat hier doorheen moet stromen vast.”

Gebrek aan onderhoud

Volgens Kumbhar spelen in de hele Indusrivierdelta soortgelijke problemen. Ook in de miljoenenstad Karachi, waardoor zeven aftakkingen van de delta richting zee lopen, lijden inwoners onder een gebrek aan planning en onderhoud.

Dit wordt onder meer geïllustreerd bij het Gujjarkanaal. Dat was oorspronkelijk een natuurlijk beekje waar de inwoners vis konden vangen. Nu staat het bekend als een open riool. Afval hoopt zich op onder een viaduct, waardoor het water moeizaam doorstroomt. Dwars door het midden, met aan weerszijden huizen van lage-inkomstengezinnen, is een berg zand gedumpt die een dijk vormt, waarop een graafmachine aan het werk is.

“De huizen hier overstromen elk jaar, maar dit jaar was het erger dan eerdere jaren,” vertelt Faraz Azam van de actiegroep Karachi Bachao Tehreek (‘Red Karachibeweging’). Dit komt volgens hem niet doordat het harder regende, maar door de werkzaamheden. Die moeten het kanaal breder en schoner maken, maar veroorzaken tot nu toe het tegenovergestelde. “Er stond nog een rij huizen,” zegt Azam. “Die werden gesloopt, en de brokstukken zijn in het kanaal gevallen, waardoor het water minder goed doorstroomt.”

Financiële hulp

Naar aanleiding van de overstromingen heeft Pakistan de internationale gemeenschap opgeroepen financieel bij te dragen om het land aan klimaatverandering aan te passen. Pakistan draagt relatief heel weinig bij aan de uitstoot van broeikasgassen, maar is wel een van de meest kwetsbare landen ter wereld wat betreft extreem weer als regen, hitte en droogte.

Zowel Kumbhar als Azam is het eens met dit idee van ‘klimaatgerechtigheid’, maar maakt zich zorgen over de uitvoering van ontwikkelingsprojecten. Azam: “Dit project om het kanaal breder en schoner te maken, was ook bedoeld om mensen weerbaarder te maken tegen klimaatverandering. Maar duizenden zijn nu dakloos en dus juist extra kwetsbaar voor extreme hitte en regen.”