EU-leiders vergaderen voor het eerst in oorlogszone Kiev: ‘Sterk symbool van steun’

Hoe bijzonder is dit?

Bijzonder, maar niet uniek. Het is zelfs al de 24ste ‘EU-Oekraïne top’. De eerste was op 15 december 2014. Toen ging het nog over het associatieverdrag, u weet nog: die tekst over economische en politieke samenwerking waar Nederland in een referendum in 2016 tégen stemde. Nadat premier Rutte in Brussel een extra verklaring had geregeld over géén extra geld of militaire hulp, trad het akkoord in 2017 alsnog in werking.

Tegelijkertijd is het bijzonder: vorig jaar ging de top niet door, nu wel, en het is de eerste keer dat de EU vergadert in een oorlogsgebied. Niet alleen president Zelenski, ook de EU wilde dit per se. Brussel was enigszins ontstemd dat de Oekraïense president vorig jaar Washington uitkoos voor zijn eerste buitenlandse reis. Had de EU niet juist zoveel economische steun gegeven en Oekraïne het lidmaatschap in het vooruitzicht gesteld? En had de EU niet ook het meest te lijden onder de oorlog: 4,8 miljoen vluchtelingen en hoge energieprijzen?

Wie zitten er aan tafel?

Dat is wel even anders dan bij een normale top, waar de leiders van de 27 lidstaten samenkomen met voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie en voorzitter Charles Michel van de Europese Raad. Bij de toppen met Oekraïne komen alleen die laatste twee. Von der Leyen was er overigens donderdag al en had maar liefst 15 van de 27 Eurocommissarissen meegenomen. Om over samenwerking te spreken, liet de Commissie weten, maar ook als ‘sterk symbool van de steun van de Commissie aan Oekraïne in het licht van de niet-uitgelokte en ongerechtvaardigde agressie van Rusland’.

Wat staat er op de agenda?

Allereerst de weg naar het EU-lidmaatschap. Oekraïne heeft in juni 2022 als blijk van Europese solidariteit de status van kandidaat-lid gekregen, en de Oekraïense premier zei deze week dat het binnen twee jaar geregeld moet kunnen zijn. De ontwerp-slotverklaring van de top noemt juist geen datum en het is aan Von der Leyen en Michel om deze boodschap over te brengen. Hoewel de leiders van de 27 landen niet in Kiev aanwezig zijn, hebben hun permanente vertegenwoordigers in Brussel wel hun stempel op de slotverklaring gedrukt. Nederland is één van de landen die niets zien in een snel Oekraïens EU-lidmaatschap: het land voldoet in de verste verte nog niet aan de normale voorwaarden. Polen en de Baltische landen juist wel: het zijn abnormale tijden.

Verder zal Zelenski aandringen op meer economische, financiële en militaire steun. De EU zal het wegnemen van handelsbelemmering in het vooruitzicht stellen en ook aansluiting op het netwerk voor mobiele telefoons, zodat ook Oekraïners net als wij zonder hoge kosten binnen Europa kunnen bellen. Plus een instelling die schending van de mensenrechten in de huidige oorlog gaat onderzoeken, dat in Den Haag gevestigd zal worden. Ook de Oekraïense strijd tegen corruptie staat op de agenda.

Hoe zit het met de veiligheid?

Daar worden geen mededelingen over gedaan, evenmin is bekend gemaakt waar de bijeenkomst precies plaatsvindt. Uit een intern memo van het secretariaat-generaal van de Commissie, die de trip organiseert, en waarop nieuwssite Politico de hand heeft gelegd, wordt wel duidelijk dat de reis per trein gaat. ‘We worden verzocht om licht te reizen (rugzak of iets dergelijks), en indien mogelijk een koffer te vermijden,’ aldus het bericht aan de Kievgangers. ‘Aangezien de exacte reistijd onmogelijk te voorzien is, is het raadzaam om voorbereid te zijn om bij aankomst direct vanuit de trein naar de meetings te gaan, mocht dat nodig zijn. (...) In de trein zullen dozen met koud eten worden uitgedeeld, maar houd er rekening mee dat het eenvoudig zal zijn.’

Opmerkelijk is nog dat het memo ook een kledingadvies bevat. Een warme jas en comfortabele schoenen, uiteraard, maar verder vooral zakelijk, net als in Brussel. ‘Geen khaki, groen, of te felle kleuren.’ Het is bekend dat Zelenski zich sinds de Russische inval een militaire look heeft aangemeten, maar dat is volgens de reisorganisatie alleen passend voor wie daadwerkelijk in oorlog is.