Deze 12 mannen stonden op de maan: ‘Whoopie!’

Dinsdag 50 jaar geleden werd Apollo 11 gelanceerd, met aan boord de eerste ‘maanmensen’ Neil Armstrong en Edwin Aldrin. Nog tien moonwalkers volgden. Wie zijn zij en wat is er van hen geworden?

Neil Armstrong

1930-2012

De eerste maanwandelaar. Zijn woorden ‘that’s one small step for [a] man, one giant leap for mankind’ gelden sindsdien als legendarisch. Armstrong (1930, Wapakoneta, Ohio) was al jong luchtvaartgek, hij haalde op zijn zestiende zijn vliegbrevet. Met een marinebeurs studeerde hij luchtvaarttechniek om vervolgens tot straaljagerpiloot opgeleid te worden. Na begin jaren 50 in de Koreaanse oorlog gevochten te hebben, trad hij in 1962 toe tot NASA’s astronautenprogramma. Dat was toevallig hetzelfde jaar dat John F. Kennedy aankondigde dat de VS voor 1970 een mens op de maan wilde zetten. Het was de tijd van de Space Race tussen Amerika en de Sovjet Unie. Na in 1966 al de ruimte in te zijn geschoten, was Armstrong tussen 16 en 24 juli 1969 commandant van de eerste maanmissie. Uiteindelijk zou hij tweeënhalf uur op het maanoppervlak verblijven.

Na zijn historische missie was Armstrong jarenlang hoogleraar luchtvaarttechniek aan de universiteit van Cincinnati. In 1986 diende hij in de presidentiële commissie die het verongelukken van de spaceshuttle Challenger en diens zeven koppige bemanning onderzocht. Sinds de maanlanding trad de mediaschuwe Armstrong zelden meer in de publiciteit. Eén van de uitzonderingen daarop was toen president Obama in 2010 de Amerikaanse ruimtevaartambities flink afzwakte. Armstrong overleed in 2012 aan de complicaties van een hartoperatie. Hij liet twee zonen na en zijn tweede vrouw Carol.

Edwin ‘Buzz’ Aldrin

1930

Eigenlijk had Edwin ‘Buzz’ Aldrin dolgraag de eerste mens op de maan willen zijn, zeggen voormalige NASA-collega’s. In tegenstelling tot Armstrong zocht en zoekt Aldrin de spotlights juist op. Zo kende hij gastoptredens in populaire tv-programmas The Big Bang Theory en The Simpsons en deed Aldrin op 80-jarige leeftijd nog mee aan Dancing with the Stars. De speelgoedastronaut Buzz Lightyear uit Pixars animatieklassieker Toy Story is op hem geïnspireerd.

Aldrin was gevechtspiloot en vocht net als Armstrong in de Koreaanse oorlog. Hij zat in NASA’s derde lichting astronauten van 1963. Voor een felbegeerde loopbaan als ruimtevaarder kwamen lange tijd slechts militaire piloten in aanmerking. De bijnaam Buzz dankt Aldrin aan zijn kleine zus die het Engelse ‘brother’ (broer) verhaspelde tot ‘buzzer’. In 1988 liet hij Buzz aan zijn wettelijke naam toevoegen.

Er bestaan diverse lezingen waarom Aldrin niet als nummer één op de maan mocht stappen. Volgens NASA-documenten zat Armstrong dichter bij de uitgang van de nauwe maanlander Eagle. Als missiecommandant was Armstrong bovendien hoger in rang dan Aldrin, die een jaar later bij NASA in dienst kwam. Diverse astronauten voegden daar later aan toe dat NASA meende dat Aldrins ego de mijlpaal van eerste mens op de maan niet zou kunnen dragen.

In zijn biografie Return to Earth onthulde Aldrin na Apollo 11 jaren met depressie en alcoholisme te hebben geworsteld. Aldrin trouwde en scheidde drie keer en heeft drie kinderen. Vorig jaar juni haalde Buzz nog het nieuws met een opmerkelijke rechtszaak tegen twee van zijn kinderen en zijn voormalige zaakwaarnemer wegens ‘financieel misbruik’.

Charles ‘Pete’ Conrad Jr 

1930-1999

Zo bekend als Armstrong en Aldrin zijn, zo anoniem is nummer drie gebleven. Conrad haalde op jonge leeftijd zijn vliegbrevet en studeerde luchtvaarttechniek aan de prestigieuze Princeton universiteit. Hierna werd hij marinepiloot. Toen hij in 1962 bij NASA kwam had hij er liefst 6.500 uur in straaljagers op zitten. Uiteindelijk zette hij november 1969 voet op de maan met Apollo 12. De eerste zin van de slechts 1.69 meter lange Conrad luidde: “Whoopie! Man, dat mag een kleine [stap] voor Neil zijn geweest, voor mij is het een lange.”

In 1973 leidde Conrad de eerste bemande missie naar het Amerikaanse ruimtestation Skylab. Na zijn NASA-jaren werkte hij bij vliegtuigbouwer McDonnell Douglas, waar Conrad opklom tot vice-president. Hij overleed in 1999 aan de gevolgen van een motorongeluk.

Alan Shepard

1923-1998

In de VS één van de allerbekendste astronauten. Marinepiloot Shepard was in 1961 de eerste Amerikaan in de ruimte, een decennium later betrad hij de maan als lid van Apollo 14. Door oorproblemen was dat er bijna niet van gekomen, na zijn eerste ruimtereis mocht hij jarenlang niet meer de lucht in. Dankzij een chirurgische ingreep herstelde hij en kon hij alsnog naar de maan. Speelde daar golf met een speciaal gemaakte club. Startte later zijn eigen bedrijf en werd rijk met vastgoed en bankieren. Stierf in 1998 aan leukemie. 

David Randolph Scott

1932

Wederom een piloot die astronaut werd. Landde eind juli 1971 op de maan met Apollo 15 en verbleef daar liefst drie dagen. Met NASA’s speciale elektrisch aangedreven maanvoertuig reed Scott 28 kilometer over het oppervlak en verbleef 17 uur buiten de maanlander.

Zorgde voor een schandaal nadat bekend werd dat hij en zijn crew 400 speciale enveloppen hadden meegenomen met als doel deze voor veel geld te verkopen. Ook nam hij zonder toestemming een Bulova-horloge mee. Hij veilde het in 2015 voor ruim 1,6 miljoen dollar. Was later adviseur voor de film Apollo 13 en gaf tijdens de eerste spaceshuttle-vlucht in 1981 commentaar voor de BBC.

John Watts Young

1930-2018

De negende mens op de maan en NASA’s langst dienende astronaut. Pas in 2004 ging hij na 42 jaar met pensioen. Young - die net als Armstrong als piloot diende in de Koreaanse oorlog - is de enige astronaut die missies met vier verschillende ruimtevoertuigen leidde. Daaronder de Gemini-capsule, Apollo-maanlander en de spaceshuttle. De laatste zelfs twee keer, waaronder de eerste vlucht in 1981. Young bezit zes eredoctoraten en is lid van zowel de luchtvaart als de astronauten Hall of Fame.

Eugene Andrew Cernan 

1934-2017

Lid van Apollo 17, NASA’s laatste maanmissie. Liep als voorlopig laatste mens op de maan. Ook Cernan was een marinepiloot, die voor zijn astronautencarrière duizenden vlieguren logde en ruim 200 keer op vliegdekschepen landde. Zijn maanlanding in december 1972 leverde diverse records op. Zo reed Cernan liefst 35 kilometer met het maanvoertuig en werd 34 kilogram aan maansteen meegenomen. Ging later in de olie en werkte geruime tijd voor het programma Good Morning America van tv-zender ABC.

Alan LaVern Bean

1932-2018

Studeerde luchtvaarttechniek en was straaljagerpiloot bij de marine. Liep met collega-astronaut Conrad in totaal zeven uur op de maan. Gooide daarbij zijn zilveren NASA-astronautenspeldje in een krater. “Ik denk er vaak aan, als ik naar de maan kijk,” zei hij later in een tv-interview. Ging later schilderen en vereeuwigde het Apollo-programma op canvas. Eén van zijn werken: ‘Armstrong, Aldrin en de Amerikaanse Adelaar’. 

Edgar Dean Mitchell

1930-2016

Mitchell, eveneens straaljagerpiloot, zou eigenlijk met Apollo 13 meegaan. Door acute oorklachten moest hij die missie echter laten schieten. Een geluk bij een ongeluk, want Apollo 13 (‘Houston we’ve got a problem!’) zou de maan nooit halen - zie de gelijknamige film met Tom Hanks.

Mitchells maanlanding draaide uit op een spirituele ervaring. Hij richtte vervolgens een instituut op dat psychische en paranormale verschijnselen bestudeert. Haalde later het nieuws door claims over de aanwezigheid van UFO’s. Wat meer normaal: hij startte de Association of Space Explorers, een officiële vereniging voor astronauten.

James Benson Irwin

1930-1991

De jongst overleden maanwandelaar. Irwin was al reservepiloot voor Apollo 12 en landde met Apollo 15 in juli 1971 op de maan. Net als voor Mitchell bleek het een spirituele ervaring. ‘Jezus die op aarde wandelt, is belangrijker dan de mens die op de maan loopt’, stelde hij erna. Leidde later enkele expedities naar de Turkse berg Ararat op zoek naar de Ark van Noach. Overleed in 1991 aan een hartaanval.

Opmerkelijk genoeg openbaarde Irwins eerste hartproblemen zich op de maan toen de astronaut 23 uur lang zonder slaap in touw was. Hij kreeg zware hartritmestoornissen. “Op aarde zou hij op de intensive care zijn beland,” zei de NASA-doctor later. De medicus wees er op dat ondanks de afwezigheid van een ziekenhuis de omstandigheden op de maan ideaal waren. Irwin kreeg in zijn pak en in de maanlander 100 procent zuurstof toegediend. Zwaartekracht was er eveneens nauwelijks, waardoor zijn hart veel minder werd belast dan op aarde.

Charles Moss Duke Jr

1935

Eén van de vier laatste nog levende maanwandelaars. Straaljagerpiloot Charly Duke kwam in 1966 in dienst bij NASA en betrad met Apollo 16 in april 1972 de maan. Liet een foto van zijn vrouw en twee kinderen achter op het maanoppervlak. Eerder werd Duke al bekend als de CAPCOM van Apollo 11, de man die in Houston de communicatie met Neil Armstrong en diens crew verzorgde. Bekeerde zich in 1978 tot het christendom. Spreekt nog regelmatig op ruimtevaartevenementen.

Harrison Hagan ‘Jack’ Schmitt

1935

Geoloog en eerste wetenschapper op de maan. Leerde pas na zijn selectie door NASA in 1965 een vliegtuig te besturen. Werd politicus en wist in 1976 als republikein een Senaat-zetel te bemachtigen namens New Mexico. Afgelopen tien jaar kwam Schmitt uit de kast als klimaatscepticus. Hij liet zich eind 2017 fotograferen met president Donald Trump toen deze bekendmaakte dat de VS per 2024 terug naar de maan moet. Schmitt overhandigde Trump daarbij een miniatuur astronaut. Ook mede-maanreiziger Duke steunt Trumps nieuwe ruimteambities overigens. Eerder waarschuwde Schmitt dat China de Amerikaanse ruimteheerschappij dreigt over te nemen.