Trein gemist, vertraging? Dit zijn 8 bezienswaardigheden op Amsterdam CS

Op een plek als het Centraal Station ga je meestal recht op je doel af: je moet je trein, metro of tram halen. Om je heen kijken schiet er dan nog wel eens bij in. Toch zijn er juist hier veel plekken de moeite waard om eens goed te bekijken.

Toegangspoort naar de stad

Ga met je rug richting het Damrak staan en kijk eens goed naar het stationsgebouw. Het is ontworpen door architect Pierre Cuypers (hij ontwierp onder andere ook het Rijksmuseum) en dateert uit 1889. De twee torens symboliseren de nieuwe stadspoort die het station volgens Cuypers zou zijn.

Ditzelfde principe hanteerde hij bij het Rijksmuseum: beide gebouwen stonden destijds aan de grenzen van de stad en vormden daarmee de toegangspoorten naar de stad. Boven de hoofdingang zie je het wapen van Nederland. Daaronder dat van Amsterdam, te midden van wapens van andere Europese steden. De overige decoraties verwijzen naar Amsterdam als centrum van handel, zeevaart en industrie. Kun jij de reliëfs ontcijferen?

United Painting

In de oostelijke reizigerstunnel vind je een enorm kunstwerk op de muren. Het loopt door de hele tunnel. Ruim honderd reizigers, stationsmedewerkers en Amsterdammers hebben meegewerkt aan dit kunstwerk, onder leiding van kunstenaarscollectief United Painting. Iedereen die meewerkte heeft een eigen stukje muur beschilderd en het werk dus medevormgegeven. Door samen kunst te maken wil United Painting groepen bij elkaar brengen en uitsluiting tegengaan. Het kunstwerk moet reizigers bovendien stimuleren om te blijven bewegen.

Koninklijke wachtkamer

Op perron 1 bevindt zich de koninklijke wachtkamer, die ook in 1889 werd geopend. Helaas is de wachtkamer slechts af en toe toegankelijk voor publiek en kun je nu alleen het hek bekijken (al is dat ook al indrukwekkend). Bij de wachtkamer hoort een inpandige parkeerplaats. Oorspronkelijk voor een koets, nu voor een auto. Hoewel het koningshuis tegenwoordig niet veel met de trein reist, was dit vroeger wel anders. Bijna elk station in de buurt van een koninklijk paleis had een koninklijke wachtkamer. De trein werd eind negentiende eeuw gezien als hét vervoersmiddel van de toekomst.

Restaurant 1e Klas

Als je lange vertraging hebt, een plek zoekt om te werken of je reis in stijl wil beginnen dan moet je bij Grand Café Restaurant 1e Klas zijn. Dit is de oorspronkelijke wachtkamer voor de eerste klasse en dat is te zien aan het interieur. De wachtkamer voor de derde klasse bevond zich aan het andere uiteinde van het perron. Deze was vanuit de hal bereikbaar, maar ook van buiten het station, zodat de derdeklassepassagiers zo min mogelijk mengden met de andere passagiers. Nu lijkt een wachtkamer misschien overbodig, maar eind negentiende eeuw arriveerden reizigers ruim van tevoren op het station. Ze gaven hun bagage af bij de depots in de hal om vervolgens plaats te nemen in de wachtkamers met zicht op de perrons.

Herdenking Tweede Wereldoorlog

Ongeveer in het midden van perron 1 hangt een plaquette ter nagedachtenis aan de 49 personeelsleden van de Nederlandse Spoorwegen die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen. Elk jaar wordt hier op 4 mei om 20.00 uur een herdenking gehouden. Dit is een bijzonder moment: alle geluiden die je normaal hoort zijn er dan niet. De treinen staan stil, er wordt niets omgeroepen en reizigers houden hun pas in. Het is een herdenking op een beladen plek: vanaf dit station werden veel mensen gedeporteerd die nooit terugkeerden.

Poëzie op het station

Als je goed om je heen kijkt zie je zowel binnen als buiten het station tegeltableaus met dichtregels. Deze verkondigen een morele les of gaan over emoties die te maken hebben met reizen. Zo lees je bijvoorbeeld op de westgevel een ode aan de reislust: ‘Bezoekt fortuin somtijds / ook hem die stille zit / de veerkracht van den geest / drijft ons vreemde landen / zoo sluiten volk met volk / hun vruchtbare broederbanden / rust roest geen spreekwoord / gaat zoo zeker door als dit’. De dichter van dit werk, Joseph Alberdingk Thijm, was de zwager van Cuypers.

Ondergrondse kunst

In de metrohal kun je een bijzonder kunstwerk bekijken. Het werk bestaat uit de scans van zo’n honderdduizend tulpenblaadjes en draagt de titel Tulpen Palepai. Palepai zijn scheepskleden uit Sumatra: doeken met de afbeelding van een boot die mensen en dieren vervoert. Elk schip in dit werk is gevuld met andere verhalen die je als toeschouwer kunt ontrafelen. Ze verwijzen naar het heden en verleden van de stad. In het werk van de kunstenares, Jennifer Tee, staat reizen van mensen en planten, vormen, kleuren en ideeën door de tijd heen centraal. Als je dichtbij staat kun je de contouren van de blaadjes goed zien.

Een beetje Rotterdam op CS

Ook aan de westzijde kun je door een tunnel onder het station door fietsen of wandelen. Op de stoep, de wand en het plafond van de tunnel zie je een zeegezicht dat richting de IJ-zijde steeds abstracter wordt. Het kunstwerk van Irma Boom bestaat uit zeventigduizend handbeschilderde tegels. Op de tegels is de Hollandse Haringvloot afgebeeld. Dit is van oorsprong een Rotterdams tableau. Voor de Amsterdamse versie heeft Boom het Rotterdamse stadswapen op het schip vervangen door de drie Amsterdamse kruizen. Een beetje Rotterdam op CS dus.