PlusDa's Logisch
Vijf statistische verklaringen voor de moeizame fase van Ajax
In de rubriek Da’s Logisch analyseert Het Parool elke week ‘het spel achter het spel’. Met deze keer aandacht voor het moeizaam ogende spel van de afgelopen weken.
Hoewel de voorsprong van vier punten (en een veel beter doelsaldo) op achtervolger PSV met vier duels te gaan relatief groot is, zullen weinig Ajaxfans volledig gerust zijn op een goede afloop. Daarvoor is het spel de afgelopen weken simpelweg te moeizaam. Maar wat gaat er nu precies mis bij Ajax? Analyse aan de hand van vijf statistische verklaringen.
I. Voorhoede in vormdip
Op basis van het stroperige veldspel en de stugge wijze waarop wedstrijden over de streep worden getrokken, zou je het niet kunnen bedenken. Maar Ajax creëert in de moeizaamste fase van het seizoen - sinds het heenduel met Benfica, op 23 februari - relatief meer kansen voor zichzelf per duel dan het in de aanzienlijk soepeler lopende fase daarvoor. Vooral de vroeg opgelopen achterstanden tegen Feyenoord, Groningen en Sparta noopten de Amsterdammers al snel tot risicovol aanvalsspel. Hetgeen weliswaar geen mooi voetbal, maar wel afdoende kansen opleverde.
Wat vooral opvalt aan de cijfers van Ajax’ mindere periode, is dat kansen niet meer worden afgemaakt. Op basis van Expected Goals - een metriek die de kwaliteit van het kansentotaal meet - had je redelijkerwijs zo’n zes doelpunten meer van Ajax mogen verwachten in de laatste zeven duels. Vooral Sébastien Haller en Dusan Tadic springen aanzienlijk minder zorgvuldig om met hun kansen.
II. Berghuis is in dit systeem geen rechtsbuiten
Maar waar Haller en Tadic niet in topvorm verkeren, is het grootste aanvallende probleem van Ajax op de rechterflank aan te wijzen. Hoe gek het ook klinkt, aangezien hij bij Feyenoord als rechtsvoor domineerde in de eredivisie, maar Steven Berghuis lijkt simpelweg geen geschikte rechtsbuiten in het huidige systeem van Ajax.
Waar de linkspoot in een centrale rol op het middenveld creatief en productief spel produceert in zijn eerste jaar bij Ajax, heeft Berghuis flinke moeite met het vervangen van Antony op de rechterflank.
Behalve vormverlies is er ook een tactisch structurele verklaring voor Berghuis’ moeizame spel op rechts. Op de rechterflank bij Ajax is de dynamiek vaak dat de back (doorgaans Mazraoui, tegen NEC was dat Timber) aan de binnenkant opkomt bij het aanvallen. Dit betekent dat de rechtsbuiten op die momenten de buitenste zone bezet moet houden, want dat schrijven de regels van het positiespel onder trainer Erik ten Hag voor.
Maar Berghuis oogt als een vis op het droge in die wijde rol. Waar hij bij Feyenoord als rechtsbuiten en bij Ajax als ‘10' in zijn geliefde zones tussen de linies kon zwerven, om van daaruit beslissend te zijn met slimmigheidjes, steekpasses, voorzetten en afstandsschoten, is hij als Antony-vervanger beperkt. Berghuis heeft simpelweg niet de benodigde explosiviteit die de Braziliaan zo goed maakt als rechtsbuiten in het huidige Ajaxsysteem.
III. Gegenpressing: van wapen naar stresspunt
Maar waar de aanvallende problemen van Ajax vooral te wijten zijn aan vorm, scherpte en pech, is de defensieve verslechtering wel structureel in de cijfers terug te vinden. Ajax geeft anderhalf keer zo goede kansen weg als vóór het tweeluik met Benfica, en incasseert zeven keer zo vaak een doelpunt.
Wat vooral opvalt bij het analyseren van Ajax’ grote moeite met counters van de tegenstander, is de wanorde bij de zogeheten Gegenpressing. Waar het collectief fel doorjagen na balverlies Ajax tot gevreesde reuzendoder in de Champions League maakte voor de winterstop, is de bereidheid tot deze flinke dosis arbeid zienderogen afgenomen in de voorbije weken.
Ook tegen NEC waren er weer legio momenten zoals bovenstaande te vinden, waarbij meerdere Ajacieden een flink aantal tellen de tijd neemt om te balen na balverlies en geen druk zetten op de bal, waardoor hun teamgenoten onderbemand de daaropvolgende tegenaanval moeten opvangen.
De afgenomen bereidheid van Ajax om collectief de intensiteit te behouden op dit soort momenten van balverlies, heeft van een historisch onpasseerbare defensie een kwetsbaar geheel gemaakt. Op de counter is Ajax pijn te doen momenteel.
IV. Afhankelijk van gouden duo
Nu Ajax door kwetsuren niet telkens hetzelfde viertal in de achterhoede kan opstellen, wordt duidelijk dat de selectiebreedte behoorlijk krap is. Het kwalitatieve verschil tussen het centrale verdedigingsduo Timber-Martínez en een verdedigingshart met Perr Schuurs erin, is cijfermatig behoorlijk groot.
Twee problemen blijven Schuurs maar plagen: overijverigheid (of nervositeit) bij het positioneren, en een gebrek aan wendbaar voetenwerk.
Vooral het gebrekkige voetenwerk valt op tijdens de counters van NEC. Op bovenstaande counter van pingelaar Elayis Tavsan moet Schuurs drie keer van richting veranderen bij het afdekken. Iets wat hij niet met de benodigde explosiviteit kan doen om een beweeglijke opponent als Tavsan vroegtijdig af te stoppen.
V. Creatief gemis op middenveld
De verhuizing van Berghuis naar de linkerflank heeft het middenveld van Ajax ook geen goed gedaan. Zonder de linkspoot heeft Ryan Gravenberch nagenoeg nul creatieve ondersteuning in de passing.
Dat Davy Klaassen dit seizoen minder kansen heeft gecreëerd dan beide centrumverdedigers in zijn selectie, is alarmerend. De uitstekende eerste indruk die Kenneth Taylor maakt, is dan ook zeer welkom voor de Amsterdammers in de titelrace.
