Deze drie defensieve verbeterpunten staan tussen Ajax en het kampioenschap

In de rubriek Da’s Logisch analyseert Het Parool elke maandag ‘het spel achter het spel’. Met deze keer aandacht voor het grootste zorgenkindje van de nieuwe trainer van Ajax: de defensieve achteruitgang.

Natuurlijk zijn er genoeg aanvallende verbeterpunten bij dit Ajax aan te wijzen. Zo verloopt de spelopbouw aanzienlijk stroever dan in voorgaande jaren, is nog altijd niet duidelijk wie de beste centrumspits in de selectie is, willen de twee grootverdieners allebei linksbuiten spelen en is de middenveldpuzzel nog niet gelegd.

Maar die goals, die komen er wel. Zelfs na een full-blown crisis leidt Ajax nog altijd de competitie in gescoorde doelpunten (51) en kansenkwaliteit (46 expected goals).

Defensief is er daarentegen veel meer aan de hand bij de Amsterdammers. Waar Ajax in het laatste seizoen onder Erik ten Hag nog in meer dan de helft van de wedstrijden geen goal incasseerde, is dat sinds zijn vertrek niet eens in een kwart van de duels het geval.

Ook na de winterstop steken drie verdedigende problemen telkens de kop op. Wie de nieuwe trainer ook wordt, dit zijn de drie meest urgente pijnpunten.

1. Defensieve balans op middenveld

Kenneth Taylor is een allrounder. Sterker, de 20-jarige middenvelder is hoogstwaarschijnlijk de meest allround voetballer in de hele selectie. Maar wat Taylor niet is, is een ‘nummer 6’: een balansbewaker op het middenveld. En laat dat nu net zijn huidige rol zijn.

De aanloop naar de openingstreffer van Igor Paixão in de Klassieker illustreerde de problemen die Taylor in zijn nieuwe rol op het middenveld ervaart. In aanloop naar het balverlies van Steven Berghuis liep Taylor uit gretigheid per ongeluk de passlijn tussen Berghuis en Jorge Sánchez dicht. Vervolgens sprintte hij niet op topsnelheid terug toen Berghuis eenmaal de bal had ingeleverd. Taylor ging daarna voor de derde achtereenvolgende keer in een paar tellen tijd in de fout door geen tactische overtreding op Paixão te maken. Een gevolg van een vroege gele kaart die Taylor een halfuur eerder had gekregen.

Hoewel de redenering om de defensief duelkrachtigste speler van de selectie – Edson Álvarez – achterin op te stellen niet al te gek is bij een ploeg die moeite heeft de nul te houden, is het gat qua defensieve volwassenheid tussen de Mexicaan en zijn (tijdelijke) vervanger Taylor te groot. Sinds de start van vorig seizoen geeft Ajax ruim 28 procent meer goede kansen weg in wedstrijden waarin Álvarez op het middenveld ontbreekt.

Als toch gekozen wordt om Álvarez als verdediger te blijven gebruiken, lijkt een experiment met Kian Fitz-Jim ‘op 6’, en Taylor weer in zijn vertrouwde, aanvallender ingestelde rol, geen gek idee. Bij Jong Ajax leidt Fitz-Jim de ploeg voor het tweede seizoen op rij in balveroveringen per 90 minuten (8,31 dit seizoen).

2. Standaardsituaties

Ajax is dit seizoen ronduit erbarmelijk in het verdedigen van corners en vrije trappen. In iets meer dan de helft van het aantal wedstrijden van vorig seizoen heeft de ploeg nu drie keer (!) zo veel goals uit standaardsituaties om de oren gekregen.

Hoewel Ajax gaandeweg het seizoen al een extra mannetje als zoneverdediger is gaan gebruiken, blijven de Amsterdammers primair mandekking hanteren bij het verdedigen van corners. Een opmerkelijke keuze, gezien het totale gebrek aan goede koppers (buiten Álvarez). Ook tegen Excelsior is het grote nadeel van mandekking bij hoekschoppen weer merkbaar: één foutje en je bent gezien.

Excelsioraanvoerder Redouan El Yaakoubi is zonder twijfel de kopper waar je je als tegenstander het meest om moet bekommeren. Dat de Kralingse verdediger alsnog vrijkomt bij de tweede paal na een afgeslagen corner is te danken aan een duw-en-trekpartij tussen Jurriën Timber en Maxime Awoudja. Door het gestommel tussen die twee kan Dusan Tadic niet op tijd bij El Yaakoubi komen.

Een volledige herziening van wat Ajax doet bij het verwerken van hoekschoppen lijkt inmiddels op zijn plaats.

3. Opvangen van counters

Na afloop van Excelsior-Ajax hadden de ESPN-analisten ter plekke en in de studio geen goed woord over voor de zogeheten ‘restverdediging’ van de uitploeg. Wat hiermee bedoeld wordt, is het preventief opvangen van counters. Hoe aanvallend een ploeg ook wil spelen, er moeten altijd genoeg mensen achter de bal zijn om een mogelijke tegenaanval te onderscheppen of in elk geval op te vangen. Tegen Excelsior beleeft Ajax in dat opzicht een rampzalige eerste helft, waar de thuisploeg keer op keer gevaarlijk wordt uit snelle uitbraken.

Hoewel de drie middenvelders van Ajax zeker niet vrijuit gaan bij de vele gevaarlijke counters van Excelsior, is de positionering van beide backs het grootste verbeterpunt. Naar aanleiding van het vormdal bij Jorge Sánchez en Calvin Bassey verdienen Devyne Rensch en Owen Wijndal hun kansen in de basis. Maar om hiervan een blijvende situatie te maken, moeten beide backs een stuk volwassener worden in hun keuzes tijdens langdurig balbezit.

Voormalig bondscoach Louis van Gaal vergeleek de aanvallende rol van zijn backs in aanloop naar het WK met twee handen op één stuur. Als de ene back mee naar voren trekt in de aanval, moet de andere achterin blijven. Alleen zo bewaakt een ploeg de defensieve balans.

Doordat Rensch en Wijndal dit spelprincipe tegen Excelsior stelselmatig verloochenen, komt Ajax voor rust keer op keer terecht in de enige uitgangspositie die je tegen de Rotterdamse laagvlieger wil vermijden: één-op-éénsituaties van Couhaib Driouech – de snelste speler in de eredivisie – tegenover centrale verdedigers.

Na een zeldzaam slechte start van het seizoen staat Ajax nog altijd maar vijf punten achter op koploper Feyenoord. Gezien de prima aanvalscijfers mag je dus kort door de bocht stellen: lossen de Amsterdammers bovenstaande drie defensieve probleempunten op, dan ligt de ploeg weer ‘gewoon’ op titelkoers.

Luister naar de Braniepodcast: