PlusAnalyse
Ajax in sportieve impasse: waarom Overmars minder wordt gemist dan Ten Hag
Ajax is niet goed genoeg om zich te meten met de topploegen in Europa. Maar met de selectie die Alfred Schreuder tot zijn beschikking heeft, is niet veel mis.
Het zal donderdag op de aandeelhoudersvergadering van Ajax ongetwijfeld gaan knetteren. De afgang in de Champions League en het gehannes de afgelopen maand in de competitie hebben Ajax in een crisis gestort. Alle kopstukken liggen onder vuur, van trainer Schreuder tot de ervaren spelers en van de raad van commissarissen tot algemeen directeur Edwin van der Sar.
De club verkeert in een sportieve impasse en razendsnel wordt het verband gelegd tussen die neerwaartse spiraal en het gedwongen vertrek van technisch directeur Marc Overmars in februari van dit jaar. Maar die redenering behoeft een stevige nuancering.
De uitdaging waar zijn opvolgers – Gerry Hamstra en Klaas-Jan Huntelaar, onder auspiciën van directeur Edwin van der Sar – zich zagen gesteld, was voor Overmars zelf net zo groot geweest: elf spelers én een toptrainer vervangen in één transferwindow.
Solistische stijl
Met die toptrainer, Erik ten Hag, kon Overmars lezen en schrijven. Aan de voorkant smeedde hij met hem de laatste jaren de compositie van de selectie. Op de achtergrond had hij veel contact met commissaris Danny Blind. De lijnen waren kort. Ten Hag keek naar het technisch-tactische plaatje, Blind hield de doorstroom van eigen talent in de smiezen en Overmars maakte de deals. Hij hield er als technisch directeur zijn eigen, vaak solistische stijl op na. Overmars had zich een sterke positie verworven in de clubleiding door interne gevechten om de macht te winnen van Wim Jonk en Dennis Bergkamp.
Waar Overmars als voetballer te boek stond als ‘gierig’, toonde hij als (onder)handelaar een heel ander gezicht. Zijn motto: je geeft wat, je krijgt wat. Voorbeelden genoeg van zaakwaarnemers, collega-directeuren en voetballers die Overmars de voorbije jaren hebben geroemd om zijn transparante en ruimhartige manier van zaken doen. Hij wist dat je niet voor een dubbeltje op de eerste rang moet willen zitten als je de top wilt halen.
Overmars hoefde sinds 2016 ook niet meer op de kleintjes te letten. Hij mocht tientallen miljoenen uitgeven aan gelouterde Premier Leaguespelers als Daley Blind en Dusan Tadic. Die laatste werd vorig jaar zomer door Overmars nog beloond met een verlengd en verbeterd contract: Tadic, op dat moment al 32 jaar, tekende als speler bij tot medio 2024 en als (toekomstig) trainer tot 2027 vanwege zijn inzet, loyaliteit en kwaliteit.
Springplank
Het nieuwe beleid legde Ajax sportief en financieel geen windeieren, hoewel de doelstelling om structureel bij de top van Europa aan te haken, niet is gelukt. Dat kan ook niet, want hoeveel Ajax zijn voetballers ook betaalt, de club is en blijft voor de meeste van hen een springplank naar grotere en betere competities.
Dat was de achilleshiel van technisch directeur Overmars. Veel spelers, vooral de duurste buitenlandse aankopen, werden door hem over de streep getrokken met de toezegging dat Ajax zou meewerken aan een transfer als de speler zich sportief en financieel enorm zou kunnen verbeteren. Daarbij had Overmars steeds meer moeite om de grootste talenten uit de eigen opleiding contractueel aan Ajax te binden.
Op het moment dat de wal het schip keerde in de Johan Cruijff Arena had Overmars net daarvoor – en met het schaamrood op zijn kaken, vanwege zijn seksueel overschrijdend gedrag op de werkvloer – de kuierlatten genomen. In zijn spoor liepen Andre Onana, Noussair Mazraoui en Zakaria Labyad op 1 juli gratis de deur uit. Brian Brobbey was een jaar eerder al vertrokken, eveneens transfervrij.
In de maanden daarna moest de directie van Ajax genoegen nemen met een relatief bescheiden transfersom voor Ryan Gravenberch (23 miljoen), Sébastien Haller (31 miljoen) en Nicolás Tagliafico (4 miljoen) omdat daarover mondelinge afspraken waren gemaakt met de spelers in kwestie.
Rug tegen de muur
De chaos was compleet toen ook Lisandro Martínez en de Braziliaan Antony eisten dat Ajax zou meewerken aan hun transfer naar Manchester United. Antony beriep zich in een gesprek met technisch managers Hamstra en Huntelaar op een afspraak met Overmars. Die laatste had de jonge Braziliaan in 2020 gezegd niet naar RB Leipzig te gaan, met de belofte dat Ajax hem binnen enkele jaren naar de Premier League zou laten gaan tegen de juiste prijs.
Van der Sar, Hamstra en Huntelaar stonden met de rug tegen de muur, maar boekten in een gestaag tempo wel wat succesjes. Zij slaagden erin de contracten met de talenten Jurriën Timber en Kenneth Taylor te verlengen en om Steven Bergwijn en Owen Wijndal, die al langer door Ajax werden begeerd, naar Amsterdam te halen. En spits Brian Brobbey – eerder gehuurd van RB Leipzig – gold en geldt als een waardige vervanger voor topscorer Haller. Vijf spelers van wie er vier op de nominatie staan om volgende maand naar het WK te gaan.
En verder? Francisco Conceiçao kwam voor 5 miljoen euro over van FC Porto. Een koopje voor een kwikzilverachtige rechtsbuiten die te boek staat als groot talent. Dat hij veel in zijn mars heeft, bleek toen hij tegen Napoli en Rangers FC (fraai doelpunt) in de slotfase sterk inviel. Maar hij heeft tijd nodig om te wennen.
Calvin Bassey heeft die tijd ook nodig, maar die is er niet voor de voetballer die de populairste en misschien wel beste Ajacied van het voorbije seizoen moet vervangen, de speler met het grootste hart en het sterkste karakter: Martínez. En dat ook nog op een van de moeilijkste posities in een zo aanvallend elftal als Ajax, in het hart van de defensie, waar spelinzicht en meedogenloosheid worden gevraagd en waar te allen tijde vóóruit moet worden gedacht en gehandeld.
Voor Bassey betaalde Ajax 23 miljoen euro; dat prijskaartje hangt in zijn eerste moeizame maanden als een molensteen om zijn nek. In één adem met de Mexicaanse rechtsback Jorge Sánchez (5 miljoen) en Florian Grillitsch (transfervrij) wordt Bassey – hij is aangetrokken op advies van trainer Schreuder – bestempeld als miskoop.
Niet onverdienstelijk
Het zou kunnen dat zij miskopen zijn, de tijd zal het leren. Overmars heeft er ook velen op zijn conto staan. Mohamed Daramy, Razvan Marin, Lisandro Magallán (hij is er nog steeds), Kik Pierie (hij ook nog), Hassane Bandé, Rasmus Kristensen, Mateo Cassierra, Zakaria Labyad, Sean Klaiber. Aan transfergeld, salarissen en afschrijvingen op vergoedingssommen is er aan deze voetballers zo’n 100 miljoen euro verloren gegaan. En het lijstje is nog véél langer.
Dat lijkt een zwartgallige opsomming, maar in de praktijk is het aantal aankopen van Overmars dat wél is geslaagd ongeveer even lang. Een moyenne van vijftig procent, dat geldt in de voetbalwereld als ‘verdienstelijk tot goed’. Dankzij een paar sterke staaltjes speurwerk van de scouting én een geweldige jeugdopleiding, die met Matthijs de Ligt, Donny van de Beek, Noussair Mazraoui, Ryan Gravenberch en Timber weer een paar parels voortbracht, heeft Ajax in de Champions League tussen 2018 en 2022 een paar keer kunnen imponeren. Maar vooral dankzij een trainer uit de buitencategorie: Erik ten Hag. Hij wordt harder gemist dan Overmars.
