Zij van de Bijlmer Bookstore: ‘Wij willen iedereen de kans geven ook ‘andere’ verhalen te lezen’

In een boekhandel op zoek naar werk van schrijvers van kleur? Dat kan weleens een uitdaging ­worden. Tenzij het toevallig de Bijlmer Bookstore is, een ­africentred boekhandel waar uitsluitend boeken van zwarte schrijvers en schrijvers van kleur worden verkocht.

“Africentred betekent dat Afrikaanse schrijvers de grondslag zijn van onze boekwinkel,” verduidelijkt ­Nathifa Elshot, die samen met haar zus Zuwena de Bijlmer Bookstore in 2019 oprichtte en runt. “En dan ­bedoelen we niet alleen zwarte schrijvers van het ­Afrikaanse continent, maar ook zwarte schrijvers die door de diaspora over de hele wereld verspreid zijn.”

Niet dat de zussen van jongs af aan al het plan hadden om een eigen boekwinkel te beginnen; ze besloten op een ­gegeven moment dat een Bijlmer Bookstore ‘gewoon ­nodig was’. “In de Bijlmer zat geen echte boekwinkel meer,” zegt Zuwena. “Als ik dan bijvoorbeeld boeken wilde kopen om op kinderfeestjes cadeau te geven, wist ik niet waar ik die vandaan moest halen.”

Daarbij troffen ze in de meeste boekhandels vooral werk van witte schrijvers. “Terwijl er zoveel zwarte schrijvers zijn die mooie verhalen maken,” zegt Nathifa. “Daarom wilden wij een space creëren waar je die boeken wél ziet. We willen iedereen de kans geven om andere verhalen en vanuit andere perspectieven te lezen.”

Hoe zij zelf aan boeken komen, als die zo lastigAc te vinden zijn? Door goed te zoeken, bijvoorbeeld op websites van uitgeverijen, en door tips die ze krijgen, vertellen ze. “En soms ­komen we op Instagram toevallig boeken tegen van schrijvers die ze in eigen beheer uitgeven en daarom vaak alleen bekend zijn in hun eigen bubbel,” zegt Zuwena.

Uit Italië en Denemarken

Aanvankelijk verkochten de twee voornamelijk boeken tijdens lezingen, waar ze dan hun boeken uitstalden op een tafel. Ook wisten – en weten – mensen de Bijlmer Bookstore te vinden via hun Instagramaccount. Zelfs uit het buitenland, waaronder Italië en Denemarken, ontvangen ze bestellingen.

Een van hun klanten is de Open Schoolgemeenschap Bijlmer (OSB) “We wilden in onze mediatheekcollectie meer boeken dan alleen die waarin witte mensen centraal staan,” zegt Joanne Inglis, docent Engels en ondersteunend ­mediatheekmedewerker bij de OSB. “Eerst stelden we een tijdelijke boekencollectie van de Bijlmer Bookstore beschikbaar. Inmiddels hebben we boeken besteld die een vaste plek in de mediatheek krijgen,” zegt Inglis.

Inglis ziet dat de boekencollectie scholieren prikkelt om meer te lezen. “Door leesvoer te geven waarin ze zichzelf kunnen herkennen, lezen bijvoorbeeld sommige jongens –die eerder niet vaak de mediatheek binnenstapten – nu Max Kruimel en boeken over Suriname.”

Sara Van den Bossche, die universitair hoofddocent jeugdliteratuurstudies is aan Tilburg University en onderzoek deed naar de etnisch-culturele diversiteit van Nederlandse jeugdliteratuur, begrijpt dat de scholieren gaan ­lezen nu ze zich kunnen identificeren met boekpersonages. “Herkenning is een van de prominentste leesmotivaties en geeft voldoening. Ons brein houdt van dingen die het kent. Daarom zie je dat jongeren worden gestimuleerd door personages die op henzelf lijken.”

15.000 euro

Inmiddels heeft de Bijlmer Bookstore een op afspraak te bezoeken tijdelijke winkel in een kantoorpand aan de ­Hettenheuvelweg, in de wijk Bullewijk. Vanaf oktober zoeken de zussen een nieuwe locatie, die voor ­iedereen toegankelijk moet zijn. De huidige winkel zit op drie hoog en is alleen bereikbaar per trap, want de lift is kapot. “Dat maakt het voor ouderen en mindervaliden lastig ons te ­bezoeken.” Nathifa, lachend: “En die trap is ook een beproeving voor onze conditie.”

Die nieuwe locatie is sinds vorige maand een stapje dichterbij: de Bijlmer Bookstore won toen 15.000 euro bij Boost je Buurt, een initiatief van de gemeente dat maatschappelijk-sociale ondernemingen stimuleert. ­Nadat ze zich hadden opgegeven voor het project, geselecteerd ­waren en workshops en trainingen volgden over hoe je je business kan verbeteren, werden ze beloond met zowel de eerste publieks- als juryprijs – beide goed voor 7500 euro.

Het dringt nog nauwelijks tot ze door, aldus de zussen. Wel hebben ze al meerdere bestemmingen voor het prijzengeld in gedachten. Naast een andere locatie is dat ‘een lange boekenlijst’ ter uitbreiding van hun assortiment. Daarnaast ambiëren ze een eigen uitgeverij speciaal voor zwarte schrijvers, omdat die nu vaak niet terechtkunnen met hun verhalen bij reguliere uitgeverijen. “Bij uitgeverijen zien ze soms niet het belang in van bepaalde verhalen omdat het boekenvak zo wit is,” zegt Nathifa. “Dan wordt er gedacht: daar is geen markt voor. Maar die is er wel ­degelijk: wij verkopen genoeg boeken.”

Dat beeld van grote uitgevers klopt grotendeels, zegt Van den Bossche. “Uit onderzoek kan je verschillende houdingen bij uitgevers afleiden. Sommige vinden het een risico om verhalen van mensen van kleur uit te brengen. Die zijn bang om lezers tegen de borst te stuiten en klanten van zich te vervreemden.”

Dan is er nog een groep uitgeverijen die het volgens Van den Bossche ‘niet hun verantwoordelijkheid’ vindt om het boekenaanbod diverser te maken. “Zij vinden dat niche-uitgeverijen het onevenwicht moeten oplossen. Daardoor zie je initiatieven zoals de Bijlmer Bookstore ontstaan. Ik denk dat die heel hard nodig zijn om het tij te keren.”

Veilige plek

Hoe druk Nathifa en Zuwena ook zijn met het runnen van de boekwinkel, ze zijn er niet fulltime mee bezig. Als jeugdlobbyisten van Zuidoost behartigen ze ook de belangen van het stadsdeel en geven daarover advies aan de ­gemeente. Verder werken ze in het kinderdagverblijf van hun moeder, en Zuwena – die onlangs haar master psychologie aan de UvA afrondde – wil ook nog werkervaring gaan opdoen als psycholoog.

Wat ze voor ogen hebben met de Bijlmer Bookstore? ­Zuwena: “In een droomwereld wordt het een plek waar mensen binnenlopen, iets eten, drinken en boeken lezen. Een veilige plek om te praten over schrijven en lezen, waar we verbinding creëren. En we willen natuurlijk een ­Bijlmer Bookstore in elke stad.”