Zigzaggen door de meest vernieuwende wijk van de stad: de Bijlmer

A.

We beginnen op het Bijlmerplein, waar rechts het oude ING-kantoor uit 1987 staat, toentertijd baanbrekend vanwege de antroposofische bouwstijl van architecten Alberts en Van Huut. Met de kennis van nu een voorloper van het hedendaagse bouwen. Helaas staat het Zandkasteel letterlijk te ­verzanden achter lelijke hekken en te wachten op een transformatie naar appartementen en een internationale school.

B.

We lopen het winkelcentrum door en tegenover de KFC stoppen we bij ­Oscam, het vernieuwende museumplatform van directeur Marian Duff en haar team. Nu het nog dicht is, stralen de grote cirkels uit het werk van United Painting (Dre Urhahn) ons tegemoet. Aan het Bijlmerplein, iets verderop, treffen we het Dolle Mina-beeld van Erwin de Vries, de bekendste beeldhouwer van Suriname. Het beeld stond eerst in ­Lelystad, maar na een overzichtstentoonstelling in het Stedelijk is het op advies van Karel Appel door het ­museum aangekocht om het aan de Surinaamse gemeenschap in de Bijlmer te schenken.

C.

Schuin tegenover de McDonald’s ­lopen we nog even langs de OBA en Imagine IC om te zwaaien naar het leuke team, dat de buurt altijd probeert te betrekken bij zijn projecten. Imagine IC geldt sinds 1999 als hét erfgoedcentrum in Zuidoost, gericht op de ­archivering en inzameling van de verhalen en geschiedenissen van de bewoners in Zuidoost– vooruitlopend op het hedendaagse archief-adagium dat niet alleen de ­officiële verhalen verteld moeten worden, maar álle verhalen.

D.

We lopen rechtdoor en slaan op de Bijlmerdreef rechtsaf om stil te staan bij het beeld van Anton de Kom (Jikke van Loon, 2006). Het beeld van de vrijheidsstrijder, schrijver, vakbondsman en banneling kwam hier op initiatief van de Zuidoostbewoners. Anton de Kom werd in 1933 door de Nederlanders uit Suriname verbannen. In Nederland raakte hij betrokken bij het verzet, maar hij werd opgepakt en overleed in ­concentratiekamp Neuengamme.

E.

We dalen de trappen af en links om de hoek bewonderen we de etalages van Artoteek Zuidoost. Hier is Annet Zondervan al menig jaar het geweten en geheugen van de kunstbewegingen in de buurt. Een van de meest ­recente projecten zijn de schilderingen op de omheining van het Covid-testcentrum, precies tegenover de ­Artoteek.

F.

We gaan weer terug naar de Bijlmerdreef, de eerst aangelegde (1968) en tevens belangrijkste dreef in de Bijlmermeer. De verhoogde dreef had oorspronkelijk geen huisnummers, maar na vele aanpassingen lopen de huisnummers nu tot 1477. We slaan

af bij de flat Gooioord om de kunst te bewonderen die bij de renovatie van de honingraatflats op de kopgevels werd aangebracht. Het deel van de Bijlmer dat geen metamorfose onderging, en waar het oorspronkelijke ­stedenbouwkundig plan het best zichtbaar bleef, is het gebied tussen Ganzenhoef en Kraaiennest. Dit is het laatste restant van het oorspronkelijke plan en wordt daarom het ‘Bijlmermuseum’ genoemd. Met ook veel kunst op de flats, gemaakt door Rein Jelle Terpstra (Groeneveen), Ton Slits (Kikkenstein) en Houcine Bouchiba ­(Gooioord).

G.

We zigzaggen langs de flats en komen uit bij ‘De boom die alles zag’, de ­indrukwekkende herdenkingsplaats voor de Bijlmerramp. Op 4 oktober 1992 om 18.36 uur boorde een Boeing 747 zich in de flats Groeneveen en Kruitberg. Met als gevolg tenminste 43 doden en een enorme ravage. Nog steeds is deze ramp voor veel (ex-)bewoners geen geschiedenis, maar een blijvende pijn.

H.

Stil geworden lopen we door het ­vredige groen en buigen bij de flat Kikkenstein af naar de laagbouw. Op de Kolfschotenstraat wisselen diverse woonblokken elkaar af. Het roept de vraag op hoeveel architecten betrokken waren bij deze architectonische fruitmand.

I.

We lopen rechtdoor en komen vanzelf in het oneindige Nelson Mandelapark. Hier jubelt de sport tenzij het hartje zomer is, want dan heerst het Kwaku Summer Festival – gestart als voetbaltoernooi en nu hét dans- en eetfeest van Zuidoost. Rond de sportvelden bewonderen wij de ‘kant­hekken’ van ontwerpcollectief ­DemakersVan en de onlangs aangelegde tuinen Gift of Colour van Claudy Jongstra.

J.

We lopen via het Bijlmer Parktheater, dat online streams uitzendt, naar de Flierbosdreef. Het theater is nog dicht, maar zal hopelijk snel openen.

K.

Bijna zijn we weer terug en nemen we ­afscheid met De Kus van Jeroen Henneman uit 1982. Sinds oktober 2020 staat het beeld na een pijnlijke zwerftocht op de Flierbosdreef. ­Henneman noemt het zelf een ­‘staande ­tekening’.

Floor van Spaendonck en Gijs Stork, ­Amsterdam door! Gijs & Floor – ­wandelen met een frisse blik op de stad, ­Uitgeverij Fjord, €22,50.