Wandelen in Amsterdam langs het boevenpad in de Jordaan

A. Fort van Sjako

Valse romantiek is het cliché waarmee de Jordaners, de bewoners van de oude volkswijk ten westen van de binnenstad, worden omschreven. De bevolking zou zich kenmerken door een hoge mate aan onderlinge gezelligheid en altijd opera zingen. En onder de oppervlakte loert de penoze. De vader aller Jordaanboeven was Jacob Frederik Muller, alias Sjako.

Elandsgracht 71-77 werd het Fort van Sjako genoemd – een wirwar van huizen en stegen van waaruit hij en zijn collega’s opereerden. De bende werd in 1717 opgepakt en veroordeeld. Sjako zelf werd terechtgesteld. Zijn onthoofding ging vooraf aan het breken van zijn botten om daarna nog een half uur in leven te worden gehouden om toe te zien hoe zijn bendeleden werden geëxecuteerd. In 1886 werden de oorspronkelijke huizen gesloopt, twee gevelstenen herinneren aan het verleden van de plek.

B. Holleeder

Bijna 300 jaar later is de Jordaan het decor van de criminele activiteiten van een bende waarvan Willem Holleeder het brein was. Hij woonde met zijn familie op de Eerste Egelantiersdwarsstraat 60 en ging naar de Theo Thijssenschool, om de hoek. Vader Holleeder werkte voor Heineken. In contrast met zijn kwade dronk en het huiselijk geweld wordt het huisje opgesierd door een vrolijk betegeld voorportaal met Hollandse taferelen.

C. Heineken

We steken door naar de Westerstraat, naar café De Blaffende Vis, voorheen Café Arie. Hier dronken de Heinekenontvoerders hun bier en meldde Frans Meijer rond etenstijd dat hij ‘Heineken even eten ging geven’. Het café is inmiddels veranderd en nog geen honderd meter verwijderd van de Jumbo waar buurtbewoner Glennis Grace de nodige stennis schopte.

D. Lindenstraat

We lopen nog even door het Heinekendossier als we bij de Tweede Lindendwarsstraat de Lindenstraat passeren – hier was eens de aannemerij Epan gevestigd van Frans Meijer, Jan Boellaard en Cor van Hout, berucht om het op bestelling gewelddadig ‘ontruimen’ van kraakpanden. Op de hoek met de Lindengracht (op nummer 103) keerden de mannen de salarissen uit in café De Bel, dat nu gesloten is.

E. Inspecteur De Cock

Een café dat tot de verbeelding spreekt is Lowietje, een vast decor uit televisieserie Baantjer. In de serie staat het café op de Wallen en lost inspecteur De Cock hangend aan de toog steevast zijn zaken op. Tot niet zo lang geleden heette het op de hoek van de Goudsbloemstraat en Derde Goudsbloemdwarsstraat gesitueerde oercafé Co Meijer, en was het een van de pleisterplaatsen van de Jordaners maar ook van studenten uit de toen nog nabijgelegen opleidingsinstituten.

F. Begraafplaats Vredenhof

Vanuit de Jordaan lopen we via het groen van het Westerpark naar Begraafplaats Vredenhof. Sinds 1897 vinden vele Jordaners op deze intieme begraafplaats aan de Haarlemmerweg 367 hun laatste rustplaats. Het is een ontwerp van tuinarchitect Leonard A. Springer, en Abraham Salm tekende het ontvangstgebouw en de dienstwoningen. Vredenhof biedt een onderkomen aan de fine fleur van het Jordaanse levenslied, zoals zanger Johnny Jordaan, keizer van het Jiddische lied Leo Fuld en accordeonvirtuoos Johnny Meijer (herkenbaar aan de grote accordeon op zijn grafsteen). Daarnaast vinden hier ook de zware jongens hun eeuwige rust.

Opmerkelijk genoeg zijn ze gebroederlijk naast elkaar begraven, waarbij het graf van de geliquideerde Cor van Hout (januari 2003) het meest in het oog springt. Net als met de pracht en praal van zijn begrafenisstoet (waarover veel ophef ontstond) is ook hier een spektakelstuk gerealiseerd. De nabijgelegen tombes van de geliquideerde drugshandelaar Gijs van Dam junior, bankovervaller George van Kleef, criminele cafébaas Thomas van der Bijl en misdaadblogger Martin Kok onderstrepen het karakter van deze dodenakker.

G. Café De Hallen

We lopen terug via de zuidzijde van het Hallencomplex, een kleine omweg langs het voormalige café De Hallen aan de Willem de Zwijgerlaan 161. Hier werd Thomas van der Bijl geliquideerd. De kroegbaas hielp onder andere de Heinekenontvoerders Holleeder en Van Hout in 1983 nog met hun vlucht naar Frankrijk. Na de moord op crimineel en stamgast Kees Houtman klapte Van der Bijl uit de school tegen de politie over de afpersing van zijn vriend Houtman. Kort daarna in 2006 werd ook Van der Bijl vermoord.

H. Geen romantiek

We lopen de Jordaan weer door in de wetenschap dat romantiek nooit bij de misdaad past, niet in het huidige meedogenloze klimaat maar zeker ook niet in de dagen van Sjako en, veel later, De Neus.

Walking Amsterdam, door Floor van Spaendonck en Gijs Stork, Uitgeverij Fjord, €24,50.