‘Unicorn blood’ en drankjes met cannabisolie: werken ‘drinks with benefits’ echt?

Ze staan in meer en meer schappen: ‘drinks with benefits’ die een roes of stimulerende effecten beloven, zonder de kater achteraf. Werkt dat echt of zit het effect tussen de oren? Drankjournalist Esmee Langereis kijkt diep in het glas.

Wie een beetje met zijn tijd meedrinkt heeft het vast al opgemerkt: alcohol lijkt op z’n retour. Geen reden voor paniek, want in z’n plaats verschijnen zogenaamde ‘drinks with benefits’ die de buzz beloven zonder het gevaar dat je om drie uur ’s nachts je ex gaat appen.

Functional drinks, zoals ze ook wel genoemd worden, zijn op zich niet nieuw. Eind jaren tachtig leerden we energie­dranken met cafeïne en ginko of ginseng kennen en ons darmstelsel was nooit meer hetzelfde na de introductie van dr. Shirota’s probioticadrankje Yakult in de nineties. Sindsdien passeerden AA’tjes, tarwe­grasshotjes, isotoon bier, bouillon-to-go, açaibessensmoothies en vitaminewaters de revue. Stuk voor stuk ‘functionele dranken’, omdat ze iets extra’s bevatten, maar als we het nú hebben over functional drinks zitten we al snel in de hoek van alternatieven voor alcohol – en daar is de afgelopen jaren steeds meer vraag naar.

Functional drinks drink je niet alleen tegen de dorst of voor de smaak, maar om de weldadige en enerverende ingrediënten die ze bevatten. Ze zijn bijvoorbeeld verrijkt met adaptogenen: planten die de fysiologische processen in het lichaam reguleren en in de ayurvedische en traditionele Chinese geneeskunde worden gebruikt om stress te bestrijden. Of ze bevatten nootropica: stofjes die een stimulerend effect hebben op cognitieve functies zoals je geheugen, creativiteit en motivatie. De gevorderde functionele drinker kan zich voor iedere gelegenheid van een ander botanisch kruid kunnen bedienen.

Stemmingsverhogers

We sporten meer, eten minder vlees en suiker, en ook voor de negatieve gezondheidseffecten van alcohol is meer aandacht. De coronacrisis heeft het belang van een goed werkend immuunsysteem nog eens benadrukt, waardoor voedingsmiddelen met weldadige ingrediënten een streepje voor hebben op die met schadelijke bijwerkingen. “Make every calorie count,” hoorde ik een Amerikaan zeggen in een webinar over functional drinks. “Waarom zou je überhaupt iets drinken als het je niet ergens mee helpt?” Amerikaanse toestanden natuurlijk, maar het maakt me nieuwsgierig of er in Nederland ook al een beetje functioneel valt te slempen.

Bij cocktailbar Vesper in de Jordaan wel in ieder geval. Daar richten ze zich al een tijdje op functionele dranken. “We hebben onlangs een hele verzameling botanische elixers met adaptogenen op de kaart gezet,” zegt bedrijfsleider en bartender Jules Bayuni. “Amsterdammers zijn in het ­algemeen heel bewust met hun gezondheid bezig. Wij serveren nu ook cocktails met ingrediënten die ofwel je stemming ofwel je gezondheid verbeteren. Met, zonder of met een beetje alcohol.” Van de unicorn blood met guayusa en schisandra word je volgens de menukaart voor 13,50 euro ‘energized, limitless and outgoing’. Wie heeft er dan nog alcohol nodig?

Het lijkt me een gat in de markt, maar bij alcoholvrije slijterij Nix & Nix moet je de functionals nog wel even zoeken. De schappen in de ruime winkel aan de Westerstraat zijn gevuld met alcoholvrije wijnen en bubbels, een kleurrijk assortiment alcoholvrije bieren, 0.0-versies van gins, rums en andere sterkedranken en dan – tussen de sparkling teas en gembersappen – een plank met mysterieus ogende flessen. Het bordje ernaast meldt: ‘Bijzondere elixers, met botanische kruiden.’ Dit moet het zijn. Ik vind een serie buikige flesjes Solbrü met vier verschillende ‘soulful elixers’ op basis van paddenstoelen. De spannendste exemplaren zijn die van het merk Three Spirit, genaamd Livener, Social elixer en Nightcap.

Dit soort elixers behoren tot de zogenaamde ‘mood enhancers’ ofwel stemmingsverhogers. Een specifieke soort functional drinks die zich niet zozeer richt op de huis-tuin-en-keukenfuncties (betere stoelgang, wakker blijven) als wel op geestelijk welbevinden. Ze maken je ­bijvoorbeeld meer ontspannen, zelfver­zekerd, opgewonden of enthousiast. Een goed voorbeeld van mood enhancers zijn dranken met cannabidiol, CBD, dat we kennen van wietolie. In de VS zijn CBD-­frisdranken heel groot, bij Nix & Nix verkopen ze er eentje: Trip. Gaat in mijn mandje.

Oprichter Wim Boekema van Nix & Nix verkoopt de dranken in de eerste plaats omdat ze lekker zijn en bijzonder van smaak. “Eventuele andere voordelen zijn mooi meegenomen. Gezondheidsclaims zijn niet onze zaak, vind ik. En we beloven ook geen natural high.” Tja, waarom zouden ze ook? In een wijnwinkel beloven ze je natuurlijk ook geen prettige dronk of stuk in je kraag. De prijzen van deze dranken zijn te vergelijken met die van hun alcoholhoudende neefjes – al bevat de prijs natuurlijk niet de accijns die op alcohol wordt geheven. De meeste kosten tussen de 20 en 30 euro. Met een tas vol functionele flessen fiets ik naar huis.

Behoorlijk hyped

Thuis trek ik direct het blikje Trip open, een gemberfrisdrank met 15 mg CBD, een mediumdosis cannabidiol. Met zo’n naam verwacht je heel wat, maar het bijschrift op de website van Nix & Nix is ontnuch­terend: ‘CBD is afkomstig uit cannabis, maar heeft geen psychoactieve effecten.’ Het smaakt in ieder geval lekker fris, prima bij een zak chips. Na afloop voel ik nog niet echt iets – misschien is één blikje niet genoeg?

Tijd voor grover geschut. Ik pak de hele serie van Three Spirit erbij. Volgens de omschrijving zijn de drie botanische elixers bedoeld om je door een avondje uit te begeleiden. Helaas heb ik niks in de agenda staan, maar oortjes in en Sia op repeat moet ook werken. Daar gaan we. De Livener is troebel rood en superfruitig, met een flinke dosis hete peper. Je kunt het mixen met tonic of bronwater, maar ik krijg de grootste kick als ik het puur drink. Erg lekker en enerverend en na een paar shotjes ben ik behoorlijk hyped. “Digging die schisandrabessen en panax ginseng!” roep ik tegen mijn man, die verschrikt opkijkt van zijn telefoon. “Je kunt dit ook prima ’s ochtends drinken!”

Ik ben klaar om over te gaan op de ­Social elixer met damianablad en pruikzwam, die libido en concentratie zouden stimuleren. Het smaakt als kruidig wortelsap en is op een vreemde manier verkwikkend. Terwijl Sia aan de chandelier zwaait, voel ik me opvallend rustig. Drang om mijn man te bestijgen blijft uit. Wel krijg ik zin om de miniserie Fleishman is in Trouble verder te bingen, mét de fles aan mijn zijde. Na twee afleveringen is het bedtijd. In plaats van mijn kopje goedenachtrustthee neem ik een glas Nightcap met valeriaan. Die is opnieuw behoorlijk spicy, met een warmer timbre dan de andere twee. Ik proef zoethout en gember, zwoel met frisse citrus. Erg lekker. Voordat de aflevering afgelopen is, taai ik af. Of dat komt door de Nightcap zullen we natuurlijk nooit weten.

Dopamine en serotonine

De volgende ochtend zoek ik – zonder kater – contact met Three Spiritsoprichter Dash Lilley, die het merk in de markt zette in 2019. Hoeveel van zijn drankjes moet ik drinken om iets te merken? Lilley lacht besmuikt: “Hoewel de kruidenleer al ­eeuwenoud is, zijn wij voorzichtig met claims. Onze dranken zijn zo samengesteld dat je met drie units van 50 milliliter de door herbalisten aanbevolen actieve dosis functionele stofjes binnenkrijgt.”

Lilley, een Londenaar die op een blauwe maandag nog op een woonboot in Amsterdam heeft gewoond, wijst erop dat de tijden zijn veranderd. “Je zou het misschien niet zeggen als je kijkt naar de Engelsen die bij jullie in de stad komen feesten, maar wij zien dat jonge mensen veel bewuster met hun lichaam bezig zijn. Natuurlijk ­willen ze wél socializen en plezier maken. Three Spirit is expliciet gemaakt ter vervanging van dé functional drink van de westerse beschaving: alcohol. We zochten uit met welke stoffen we diezelfde receptoren konden raken als ethanol, die zorgen dat we dopamine en serotonine aanmaken. Dat deden we in samenwerking met een fytochemicus, die kennis heeft van het effect van kruiden en planten op ons interne stelsel, en een etnobotanicus, die alles weet over medicinale planten en voeding. Plezier staat bij Three Spirit voorop. Het moet dus niet alleen lekker smaken, het moet ook echt een andere stemming teweegbrengen.”

Opeens zie ik overal in de stad functional drinks. Ook bij Gall & Gall blijken root elixers te staan, zoals Gimber en Sapinca: niet voor de boozy buzz, wel voor andere voordelen. Op de Sunday Market in het Westerpark loop ik tegen het kraampje aan van de Indonesische expat Leidya Dairolouro, haar vingers geel van de kurkuma. Naast haar fulltimebaan bij een multinational verkoopt ze hier en via instagram haar flesjes djamoe, een tra­ditionele kruidendrank uit Indonesië, gemaakt van wortels en vruchten. In haar jeugd op Java werd djamoe als medicinale drank op straat verkocht; zij ging het in lockdown maken voor de lekkere smaak, aangezoet met honing of palmsuiker. “Goed als immuniteitsbooster, maar ook tegen de heimwee.” Haar dranken, aangeprezen als ‘anti-stress’, ‘ter ontspanning’ en ‘met antioxidanten’, 6 euro voor 250 ml, gaan als warme broodjes. Ook ik koop er een, want ik voel een griepje opkomen.

Ondergrondse schimmeldraden

Mijn verkoudheid zet niet door, maar ik durf niet te zeggen of ik dat aan de djamoe te danken heb. Zijn al die voordelen wel bewezen of zit het allemaal tussen onze oren? Ik vraag het herbalist Marijke Pfeiffer, verbonden aan het Centrum Integrale Geneeskunde in de Frederikspleinbuurt en al dertig jaar thuis in de Chinese kruidenleer. De meeste ingrediënten die voorkomen in de elixers gebruikt ze zelf ook in haar praktijk, maar ze plaatst hier wel een aantal kanttekeningen bij als ik ze haar voorleg.

“Adaptogenen, zoals ashwaganda en schisandra, gebruiken de Chinezen al ­duizenden jaren. Maar vaak moeten die kruiden wel gecombineerd worden met andere kruiden om het juiste effect te ­hebben.” Met andere woorden: dat het erin zit, zegt nog niet alles? “Precies. Ook hangt het ervan af welk deel van de plant ze gebruiken. Pruikzwam is bijvoorbeeld ontzettend goed voor het immuunsysteem, maar dan wel het mycelium – de ondergrondse schimmeldraden van de plant – en niet het vlezige deel dat je normaal zou roerbakken. En ‘ginseng panax’ zegt ook niet zo veel. Er zijn verschillende soorten ginseng en er is er maar één die ontzettend krachtig is, maar die is ook meteen ontzettend duur. Ik kan uit deze ingrediëntenlijst niet opmaken wat er ­precies gebruikt is. En dat maakt nogal verschil.”

Kan het gevaarlijk zijn om een hele fles van een functional drink leeg te drinken? Pfeiffer: “Nee, dat niet. De cafeïne en theïne zijn dan nog een van de schadelijkste stofjes die ik hierin kan ontdekken. Je hebt mensen die de hele dag groene thee drinken, dat is echt geen goed idee. Maar een paar gram in zo’n elixer kan geen kwaad.”

Doet het eigenlijk überhaupt wel iets, vraag ik voorzichtig. Pfeiffer is positief. “Die stoffen kunnen zeker werkzaam zijn in deze vorm. Als ik zo naar de ingrediëntenlijst kijk, snap ik de keuze voor deze samenstellingen – al schrijf ik zelf hibiscus met name voor tegen diarree en aambeien. Maar ook dat kan op een feestje prima van pas komen.”