Turkse volkstuin des overvloeds – ‘Kijk eens hoe groot die courgettes zijn’

Iedere zaterdag halen Öznur Kaba (40) en haar man Orhan Ergün (40) de kinderen op van de moskee in Zuid en rijden ze de stad uit naar Ouderkerk aan de Amstel. Ze parkeren hun auto in de berm aan de Burgemeester Stramanweg, schuin tegenover tankstation Esso. Wanneer ze uitstappen, kijken ze uit over een rits volkstuin­tjes die zijn ingesloten door weilanden met grazende koeien en schapen.

Via een houten bruggetje steken ze de rivier over. Ze openen de poort van hun volkstuin. Alles staat er nog hetzelfde bij als vorige week, alleen het weer is omgeslagen: de zomer heeft plaatsgemaakt voor regenachtige herfstdagen. Bijna al het groente en fruit is geoogst. Over een paar weken gooien ze de tuin dicht, klaar voor de winterstop.

Over een kronkelig zandpad lopen ze de tuin door naar achteren, langs de mais, de appel- en kersenbomen en de tuinkassen, om uit te komen bij een ruim tuinhuis met overdekt terras. Daar zit Öznurs broer Sezgin Kaba (47) al te wachten. De kinderen schieten het tuinhuisje in, Öznur legt twee stukken hout onder in de Turkse ­bakplaat, steekt ze aan en begint samen met haar dochter Nisa (16) deeg te kneden en te rollen. Sezgin zet intussen thee en schenkt in. Tot aan de rand. “Om te laten zien dat wij nooit zuinig zijn voor onze gasten.”

De familie komt hier in de zomer meerdere keren bijeen. Nu, in oktober, zijn ze er elk weekend om de tuin te inspecteren. Al draait het vooral om de gezelligheid: even bij elkaar zijn, kletsen en eten. “Het is onze ontmoetingsplek geworden,” zegt Öznur.

Wanneer de bakplaat heet genoeg is, legt ze het deeg erop en maakt ze er börek van, Turkse pasteitjes. Ze vult de ene helft van de broden met spinazie en kaas, de andere helft met aardappel en allerlei kruiden uit de tuin. Ze vouwt ze dubbel en roept haar twee zoontjes. “Eten is klaar.”

De volkstuin van de familie Kaba wordt doorgaans bestierd door de ouders, Ihsan (74) en Emine Kaba (70). Zo’n 25 jaar geleden begonnen ze met de tuin. “Het is hun levenswerk,” zegt Öznur. “Ze zijn hier elke dag van februari tot september of oktober. En dan, wanneer ongeveer alles is geoogst, kunnen ze de tuin met een gerust hart aan ons overlaten en gaan ze drie maanden op vakantie naar Turkije.”

Restaurant op de Zeedijk

Öznurs vader vertrok op zijn 22ste naar Nederland om te werken. Via een uitzendbureau kwam hij in de scheepsbouw van Amsterdam terecht. De bedoeling was om 5000 gulden te verdienen en dan terug te gaan naar zijn vrouw in Turkije. Maar eenmaal aangekomen ging er een wereld voor hem open. Hij zag een land met betere zorg, betere voorzieningen en betere arbeidsperspectieven. Zijn vrouw kwam ook naar Nederland en ze besloten te blijven. Ze vonden een woning in De Pijp, waarin ze nog steeds wonen. Op de Zeedijk begonnen ze een Turks restaurant, Marmara, waar ze jaren samen in de keuken hebben gewerkt. Inmiddels zijn ze al enige tijd met pensioen.

25 jaar geleden was de volkstuin nog een kale vlakte. Sezgin kan het zich nog goed herinneren. Hij wijst naar een afgebladderde, kleine loods in de tuin. “Dat groene huisje daar hebben we toen meteen gemaakt. Daar pasten we met de hele familie nét in. Maar al snel kwamen er kleinkinderen en werd het te klein.”

Toen is Orhan, timmerman van beroep, samen met zijn schoonvader aan de slag gegaan. Ze bouwden een groot tuinhuis met een ruim terras. De kinderen kunnen zich daar terugtrekken. Het huis wordt ook gebruikt als gebedsruimte en er staan banken voor wie even een dutje wil doen.

Het aangrenzende terras is het centrale punt van de tuin geworden. Öznur: “Hier zitten we eigenlijk altijd te eten en te drinken, te kletsen en lol te maken. Ik zit er ook vaak met vriendinnen. Het voelt dan echt als een uitje, vooral in de zomer, als het mooi weer is. En het is toch geweldig om samen te koken, met ingrediënten uit de tuin?”

Sezgin veert op. “Geloof me, als je hier iets uit de tuin eet, neem bijvoorbeeld deze kers, dan is dat niet te vergelijken met de supermarkt. Dat proef je. En kijk dit pepertje. Probeer maar een hapje. Nee, het is niet pittig. Een heel andere smaak, toch, dan bijvoorbeeld bij de Albert Heijn? En het is daar ook nog hartstikke duur!”

Öznur lacht. “Nou, dat heb ik met tomaten. Als je die uit de tuin gewend bent, kun je ze eigenlijk niet meer kopen in de supermarkt. Van juni tot oktober kunnen we ongeveer alles wat we nodig hebben uit de tuin halen. Daarna moeten we helaas even een periode doorkomen met de supermarkt.”

Inmiddels is dochter Nisa, het oudste kind, nog een paar Turkse broden aan het bakken. Yaser (11) hangt in de stoel. Hij vindt het best leuk, die tuin, alleen is er geen internet, dus geen YouTube en TikTok. “Dat vinden ze héél zwaar,” lacht zijn moeder. “Het is eerlijk gezegd wel een beetje saai als we heel vaak naar de tuin gaan. Maar eens in de week is leuk, hoor,” zegt Nisa, terwijl ze het deeg de lucht in gooit, het weer opvangt en uitrolt.

Uit het tuinhuisje komt Elyesa (5) gelopen, die zich tot die tijd verstopt had. Zijn moeder zet een blok hout voor hem neer. Elyesa pakt een bijl, zwaait hem naar achteren en haalt uit. Met een paar gerichte slagen hakt hij het hout doormidden. Zijn moeder legt het in de oven. “Ja, we laten ze niet zomaar een beetje niksen hier, hoor. Iedereen helpt mee.”

Sezgin, muziekdocent, heeft inmiddels zijn Turkse gitaar, de saz, erbij gepakt, en speelt wat sfeerverhogende deuntjes. Hij pakt een brandend houtblok uit de oven, steekt zijn sigaret ermee aan, inhaleert en wendt zich dan tot zijn neefje Yaser, die nog steeds in de stoel ligt. “Film mij eens,” zegt hij. Hij speelt een romantisch Turks volksnummer op zijn gitaar. “Stuur maar meteen door naar mijn vriendin.”

Turkse pepers

Dat is voor Öznur een goed moment om een ronde door de tuin te maken. Ze haalt hier en daar wat onkruid weg en plukt een paar komkommers en paprika’s die zijn blijven hangen. Even verderop ziet ze nog twee courgettes. “Kijk eens hoe groot die zijn.”

Ze wijst naar twee kassen, bijna verscholen achter hoge planten en bomen. Ze zijn tot de nok gevuld met groente en fruit. Wie goed kijkt, ziet nog een smal paadje lopen. “Hier staan onder andere paprika’s en Turkse pepers, komkommers en kardoen. Die Turkse groente houden we natuurlijk in ere.”

Öznur is in de zomer niet zoveel als haar ouders in de tuin te vinden, maar ze helpt regelmatig met zaaien, oogsten en het onderhoud. Vaak gaat ze overdag langs, haalt daarna de kinderen van school, en blijft dan nog even met het gezin hangen. “Ik vind het vooral leuk om te zien dat als je iets in de grond stopt, het er ook weer uitkomt, in een totaal andere vorm.”

Is ze van plan de tuin van haar ouders over te nemen, wanneer die straks te oud zijn om er dagelijks mee bezig te zijn? Ze haalt haar schouders op. “Ik vind het heel leuk, maar ik zou het niet in mijn eentje kunnen. Het kost veel tijd en energie. Mijn man werkt en ik heb nog drie kinderen voor wie ik moet zorgen. Mijn ouders zijn gepensioneerd, dus die kunnen zich hier volledig op storten.”

En dat doen ze dan ook met volle overgave. “Mijn moeder weet precies wanneer ze wat moet doen om de beste oogst te krijgen. Ze is er bijna door geobsedeerd. Nu ze op vakantie zijn, belt ze me vrijwel elke dag met vragen over de tuin. Of ik dit gedaan heb, dat gedaan heb. Ik zeg dan: ‘Mama, alsjeblieft, het komt goed, geniet lekker van je vakantie.’”

Therapeutisch

Haar ouders zijn opgegroeid in een klein dorpje in het noorden van Turkije, in de buurt van de Zwarte Zee. In dat dorpje, waar ze nu ook op vakantie zijn, verbouwt iedereen nog steeds zijn eigen groente en fruit. “Mijn ouders zijn niet anders gewend. Daarom wilden ze in Nederland zo graag een eigen tuin. Het werkt ook therapeutisch. Ze zeggen dat de aarde negatieve energie van je afneemt.”

Tenminste, als er geen slakken in de buurt zijn die de boel komen verzieken. Haar moeder belde laatst nog om te vragen of ze er nog zaten. “Dat is een gevoelig onderwerp,” zegt Öznur. “Ze is anderhalve maand in de woonkamer bezig geweest met zaaien, stopt dan die kleine plantjes hier in de grond en dan zijn ze de volgende dag opgegeten door een slak. Nou, dan wil je mijn moeder niet zien, hoor. Die plantjes zijn als haar kinderen. Als het aan haar ligt, zit ze de hele dag naast haar plantjes met een stok in de hand achter die slakken aan.”

Elke centimeter in de tuin van de familie Kaba is benut. Er is nauwelijks een lege plek te vinden, op het kronkelpaadje na. “Mijn ouders hebben alles kriskras door elkaar geplant. Zien ze ergens een gaatje, dan planten ze iets.”

Dat levert een mooi contrast op met de volkstuin ernaast, waar de verschillende soorten groenten en fruit netjes van elkaar gescheiden staan, soms met grind ertussen, of een klein hekje. Öznur vertelt dat ze veel contact met de buren hebben. Aan de rechterkant staat een Turkse man, aan de andere kant een Nederlander. Iets verderop een Surinamer en een Indonesiër. “We delen veel groente en fruit met elkaar en vinden het vooral leuk om specifieke producten uit onze eigen cultuur uit te wisselen.”

Ze wijst naar Turkse wijnbladeren. Daarnaast staan zwarte koolbladeren. “Daar maken we Sarma van, een traditioneel Turks gerecht. We vullen die bladeren met rijst en tomatenpuree en rollen ze op. Er zijn veel variaties mogelijk. Met peterselie, ui, spinazie. Dat halen we allemaal uit de tuin.”

Pompoen van 25 kilo

Verderop loopt Öznur bijna tegen een enorme pompoen op. “Wow, kijk hier.”

Het doet haar denken aan de eerste keer dat zij en haar man samen op vakantie gingen. Pas getrouwd, met het vliegtuig naar Turkije. “Mijn vader had een pompoen van wel 25 kilo geoogst. Hij zei: neem maar mee. Wij durfden geen nee te zeggen. Aangekomen bij de douane vroeg de medewerker: ‘Mevrouw, wat heeft u in uw koffer?’ Een pompoen, zei ik. Hij keek verbaasd. ‘Een pompoen,’ mompelde hij. Hij vertrouwde het niet helemaal en wilde hem zien. Dus ik rits de koffer open. ‘Ah, er zit echt een pompoen in,’ zei die medewerker. ‘Eet smakelijk, mevrouw.’ Ik werd helemaal rood en dacht: dit doe ik nooit meer. Iedereen keek naar ons. Ik stond echt voor schut met die pompoen in mijn koffer.”

Er ligt ook nog wat overgebleven mais. Öznur vertelt dat die uit het dorpje van haar ouders komt. Na hun vakantie nemen ze allerlei zaadjes mee, waar ze deze mais, maar ook verschillende pepers en bijvoorbeeld de zwarte koolbladeren mee zaaien.

“Eigenlijk zijn mijn ouders gewoon op werkvakantie. En in februari, wanneer ze weer terug zijn, begint alles weer van voor af aan. Dan verandert de woonkamer in een broeikas voor de plantjes. En dan verplaatsen ze zich langzaam naar de tuin, klaar voor het echte werk.”