Swipe voor de juiste therapie: psychologen ontdekken Instagram

Als je door het Instagramprofiel van @psycholoognajla scrolt, ziet het eruit als zoveel Instagrampagina’s. Selfies, foto’s van haar huisdieren en quotes in zachte pasteltinten als lila, nude en mint. De kleuren en foto’s passen perfect in de huidige influencercultuur, die bol staat van de verwijzingen naar selfcare en wellness. Knappe ervarings–deskundigen die verkondigen dat het drinken van citroen–water, het reinigen van je gezicht met een jade roller en baden in magnesiumzout je een beter, mooier en gelukkiger mens maken.

Maar Najla Edriouch (30) is geen influencer, althans: niet het soort influencer dat haar outfit van de dag deelt of laxeerthee aanprijst. Ze is psycholoog in het centrum ­Adolescentenpsychiatrie van Reinier van Arkel in Den Bosch. “Ik zag drie jaar geleden al dat jongeren steeds meer tijd doorbrachten op sociale media en daar ook hun informatie over psychologische problemen vandaan haalden, terwijl die info niet altijd gestoeld was op wetenschappelijk onderzoek. Ik wilde begrijpelijke, korte ­video’s en Instagramposts maken over veelvoorkomende psychologische problemen, die wél gebaseerd zijn op de ­wetenschap.”

Therapiegeneratie

Volgens cijfers van het Trimbos Instituut hebben vier op de tien Nederlanders ooit één of meerdere psychische aandoeningen gehad. Mensen tussen de 25 en 35 krijgen vaker dan Nederlanders in andere leeftijdsgroepen last van psychische problemen. Hoewel ze vaak de ‘therapiegeneratie’ worden genoemd, vinden niet al deze millen­nials de weg naar de behandelkamer. Therapie is duur, de drempel blijkt hoog, de GGZ loopt over. Maar wat doe je dan met je problemen?

Net als Edriouch (15.500 abonnees op YouTube en bijna 2600 volgers op Instagram) ontdekken steeds meer psychologen, therapeuten en coaches het socialemediaplatform om te praten over psychische problemen. Hier geven zij tips en technieken die kunnen helpen met het verminderen van stress, het aangeven van grenzen en het omgaan met veranderingen.

Het is nogal een verschil: waar de meeste psychologen hun kennis geven achter gesloten deuren, delen de psychologen op sociale media hun ­bevindingen met een groot publiek. Op Instagram wisselt Edriouch selfies en foto’s van haar kat af met Instagramposts over hoe je omgaat met prikkelbare huisgenoten en familie als je binnen zit en tiplijstjes met adviezen ‘voor een goede mentale ­gezondheid tijdens corona’.

Tegenhanger

Ook op het Instagramaccount van psycholoog en ondernemerscoach Mariska Fissette (33, @mariska_fissette) ­vormen quotes en pastelkleuren de boventoon. Toch wil ze graag een tegenhanger zijn van het perfecte plaatje dat Instagram graag presenteert. “Als psycholoog heb je steeds maar één iemand tegenover je. Het leuke aan Instagram is dat je kunt laten zien dat veel mensen tegen ­dezelfde dingen aan lopen. Zo kun je deze ­issues normaliseren: zie je wel, veel meer mensen hebben hier last van.” Via haar Instagram Stories deelt ze ­eigen ­bevindingen nu zij zelf vanuit huis werkt, productiviteitstips en methodes om op een andere manier naar teleurstellingen en veranderingen te kijken.

Hanan Haddouch (31, @psycholooghanan) heeft haar ­eigen praktijk als psycholoog in Rotterdam en begon een jaar geleden met haar Instagramaccount. In korte video’s, foto’s en korte teksten stelt zij vragen aan haar volgers en geeft praktische tips over het omgaan met stress en de hoeveelheid nieuws en informatie die op je afkomt in tijden van corona. “Ik hoor van zoveel mensen dat ze een beetje gek – tussen aanhalingstekens – worden van het nieuws. Hoe kun je daar wat aan doen? Door je informatie-inname goed te reguleren, te kijken naar welke bronnen je gebruikt voor je nieuws en informatie en na te denken over welke triggers je tegenkomt; wat zorgt er nu voor dat je je angstiger voelt?” vertelt zij in een IGTV-video.

Sinds een paar weken zit zij ook op TikTok, het platform dat razend populair is onder jongeren. “Ik wilde enerzijds psychologische zorg laagdrempelig maken om het clichébeeld van een psycholoog recht te trekken. Anderzijds ­gebruik ik dit platform om informatie te delen, tips te geven en bepaalde problematiek bespreekbaar te maken op een begrijpelijke manier. Maar ook om mijzelf zichtbaar te maken. Mensen kiezen ervoor om naar jou te komen, dus vinden ze het fijn om van tevoren een beetje te ­weten wat voor mens je bent.”

Geen vervanging

Therapie is natuurlijk meer dan het verschaffen van inzichten en een lijstje tips. Het is de relatie die je aangaat met een therapeut of psycholoog, die vraagt om kwetsbaarheid en vertrouwen. Het volgen van een Instagram-account is geen therapie, maar kan een aanvulling zijn op bestaande therapie, preventief helpen met kleine psychische problemen en het stigma van psychische problematiek aanpakken.

“Iets als Instagramtherapie bestaat niet,” zegt Edriouch. Daar is Fissette het mee eens. “Ik gebruik nooit het woord therapie. Het is geen therapie, het is inspiratie en het zijn praktische tips en tools. Op dit platform heb je geen echte interactie, je zendt alleen. Het is dus absoluut geen ­vervanging van therapie, maar het kan een weg zijn daarnaartoe.” Dat onderscheid is belangrijk. Psychologen en therapeuten als Edriouch, Fissette, Haddouch delen hun kennis met het idee dat het wellicht kan bijdragen aan het verbeteren van de mentale gezondheid van hun publiek.

Met dat doel begon ook Kristin Vikjord (39, @kristinvikjord) haar account, waarmee ze in een jaar meer dan 3500 volgers kreeg op Instagram. Vikjord is klinisch psycholoog, mindfulnesscoach en geeft yogatrainingen. “Ik kreeg vanuit de opleiding mee niet te veel te delen, maar tegelijkertijd zie ik mensen kennis delen die niet altijd ­accuraat of volledig is. Ik zie het als een stap vooruit voor psychologen en therapeuten om online aanwezig te zijn, of dit nu om een podcast is, een YouTubekanaal of een ­Instagramprofiel gaat.”

Het is lastig om de online charlatans van de professionals te onderscheiden: de titel psycholoog is niet ­beschermd en iedereen kan zich coach noemen. Op veel Instagramprofielen wordt psycho-educatie gemixt met ­alternatieve geneeswijzen en ervaringsdeskundigheid. Toch laat de populariteit van deze accounts zien dat veel mensen menen dat ze hier iets aan hebben. Uit de vele reacties op video’s en foto’s komt naar voren dat volgers zich gezien en begrepen voelen. Fissette: “Ik krijg heel veel reacties van mensen die zeggen: door jou ben ik naar een hulpverlener gestapt, of: ik ben door jouw Instagram­profiel aan de slag gegaan met persoonlijke groei.” Dat herkent Vikjord. “Sociale media worden vaak weggezet als een beetje onzinnig, terwijl zo veel mensen hier gebruik van maken. Je moet aanwezig zijn waar mensen hun tijd doorbrengen.”

Mag dat?

Formele regels voor het gebruik van sociale media onder psychologen zijn er niet. Rosalinde Visser, jurist en adviseur beroepsethiek bij het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP), zegt dat psychologen zich bewust moeten zijn van in welke hoedanigheid zij zich tot hun volgers richten, en dat ze door de beroepscode altijd aan te spreken zijn op de zorgvuldigheid waarmee ze dit doen. “Psychologen moeten zich bewust zijn van het feit dat ze spreken vanuit een vakinhoudelijke ­deskundigheid en dat het bij publieksvoorlichting blijft. Zij moeten dus duidelijk aangeven dat ze niet ingaan op persoonlijke problematiek. Therapie kan alleen via digitale ­communicatiemiddelen die de privacy waarborgen en dat doet Instagram niet.”