Recensie Madoff: The Monster of Wall Street: de getallen duizelen je bij het aanschouwen van de ravage van het piramidespel

‘De enige mensen die je volledig kunnen misleiden, zijn de mensen die je volledig vertrouwt,’ zegt schrijver/onderzoeker Diana Henriques aan het einde van de documentaireserie over monsterfraudeur Bernie Madoff. Met zijn als beleggingsfonds vermomde piramidespel liet Madoff over een periode van vier decennia miljarden dollars verdwijnen: de grootste fraude ooit op Wall Street.

Het mechanisme van zijn piramideconstructie (ook wel ponzifraude genoemd) was eenvoudig: hij belegde het geld dat hem werd toevertrouwd nooit, maar betaalde rendementen uit nieuwe inleg. Zijn talent lag in het steeds weer vinden van verse geldstromen. Hij nam geld aan van kleine beleggers die hun pensioen wilden veiligstellen, maar verleidde ook grote investeerders die miljoenen en soms zelfs miljarden bij Madoff in beheer gaven.

In 2008 werd hij aangegeven. Door zijn eigen zoons, die voor de legale tak van papa’s bedrijf werkten. Ze hadden van niets geweten, maar ontdekten midden in de financiële crisis van vijftien jaar geleden dat op een rekening waarop in de loop der jaren 19 miljard dollar was gestort nog maar 300 miljoen stond.

Joe Berlinger – hij maakte voor Netflix een soortgelijke documentairereeks over sekscrimineel Jeffrey Epstein en was ook regisseur van de truecrimetrilogie Paradise Lost – reconstrueert nauwkeurig hoe Madoff te werk ging en hoe hij werd ontmaskerd. Zo vertelt hij niet alleen het verhaal van een narcistische financieel adviseur die de levens van duizenden argeloze spaarders ruïneerde, maar schetst hij tevens het gebrek aan toezicht dat ook de voedingsbodem was voor de kredietcrisis die Wall Street in hetzelfde jaar deed wankelen.

Steven Spielberg

De getallen duizelen je bij het aanschouwen van de ravage die Madoff aanrichtte. Tientallen investeerders wisten echter ook royaal te profiteren, en de vraag die Monster of Wall Street succesvol oproept is: wat wisten zij van Madoffs fraude? Behalve het meesterbrein zelf werden uiteindelijk alleen enkele naaste medewerkers veroordeeld, maar deskundigen bepleiten overtuigend dat iedereen met verstand van zaken moet hebben gezien dat er iets niet klopte aan de rendementen – altijd een steady winst, ook als de beurzen diep in het rood stonden.

Waarom zij meewerkten? Madoff geeft zelf het antwoord in de eerste van vier tamelijk lange en gedetailleerde delen: ‘Als je in deze industrie wil slagen, moet je begrijpen wat alle mensen die erin werken gemeen hebben: ze zijn hebberig.’

En zo stalden behalve beroemdheden als Steven Spielberg zelfs de meest gerenommeerde investeringsbanken geld bij Madoff, die een uitstekende reputatie genoot en enige tijd topman was van de Nasdaq, de Amerikaanse effectenbeurs voor technologiebedrijven. Bijna lachwekkend is het om te zien hoe beurswaakhond SEC vervolgens signalen negeert dat de grote Madoff naast een degelijk financieel bedrijf ook een illegaal hedgefonds bestiert.

Hoe precies Berlinger de methodes van Madoff ook uitlegt, één vraag blijft onbeantwoord: waarom deed Madoff wat hij deed? Hij genoot natuurlijk van de rijkdom en de status, maar met zijn kennis van de financiële wereld móét hij hebben geweten dat piramidespelen uiteindelijk altijd instorten.

We zullen het antwoord nooit krijgen. Madoff overleed in 2021 op 82-jarige leeftijd in de gevangenis, waar hij net was begonnen aan een celstraf van 150 jaar.