Queerfeest Spielraum bestaat 5 jaar: ‘Bij ons kun je spelen met wie je bent, met je outfit, gender, seksualiteit’

Spielraum groeide in vijf jaar uit tot hét Amsterdamse queerfeest gericht op elektronische muziek. Die populariteit brengt gevaren met zich mee. ‘Het feest groeide sneller dan wij aankonden.’

Als de lichte storm die op komst lijkt – grijze wolken prijken in de lucht, nog ver weg van het terras van nachtclub Garage Noord – steken Sven Bijma (35) en Diego Meijers (32) van wal. “Amsterdam wordt steeds homogener,” zegt Meijers. Bijma vult aan: “De stad is gewoon fucking duur aan het worden. Jonge mensen, met name queers, hebben dat geld vaak helemaal niet. Ze trekken naar andere steden, zoals Rotterdam.”

Het moge duidelijk zijn: de twee organisatoren van queerfeest Spielraum hebben veel te zeggen. Niet alleen over hun vijfjarig jubileum, dat ze vanaf zaterdagavond vieren met een 32 uur durende ‘weekender’, maar ook over hoe de stad wordt ingericht en de gevolgen daarvan. Over hoe de gemeente de nachtcultuur zegt te waarderen, maar daar niets concreets tegenover stelt.

Er is volgens Bijma en Meijers in Amsterdam steeds minder ruimte voor experiment. De kosten zijn hoog, dus het restaurant moet vol, het feest uitverkocht. Het gevolg: iedereen speelt op safe en alles lijkt op elkaar. Dat heeft ook gevolgen voor de ruimte voor de lhbtq-gemeenschap. “Er zijn weinig plekken voor ons,” zegt Bijma. “Plekken die écht van queers zijn.”

Zijn jullie daarom Spielraum begonnen?

Bijma: “We werden niet voorzien in onze eigen behoefte: een feest waar queers samenkomen, waar je altijd naartoe kunt gaan en wéét dat de muziek goed is en het publiek jouw publiek is. Waar je even kunt ontsnappen aan de dagelijkse problemen die queers ondervinden.”

Waar lopen queers tegenaan?

Meijers: “Geweld. Straatintimidatie. Discriminatie op de werkvloer. Raar aangekeken worden. Mensen die naar je toe komen om opmerkingen over je te maken, bijvoorbeeld over hoe je eruitziet. Altijd het gevoel hebben dat je anders bent.”

Hebben jullie zelf ook last gehad van intimidatie?

Meijers: “Als queer in deze stad hebben we een hoop shit over ons heen gekregen, ja. Dat gaat over verbaal en fysiek geweld.”

Dat is heel heftig.

Bijma: “Ja.” Hij is even stil. “En niet alleen wij, maar ook onze vrienden. Iedereen om ons heen.”

Onderstreept dat hoe belangrijk het is dat er veilige plekken als Spielraum zijn?

Bijma: “Men zegt: als je gewoon normaal doet... Gewoon normaal? Mensen realiseren zich niet hoe de hetero- en gendernormen – waar wij en ons publiek inherent niet aan voldoen – al ons hele leven in ons gezicht worden gesmeerd. Het is belangrijk zodat we even los kunnen komen van die norm. Dat er een plek is zónder norm.”

De populariteit van Spielraum laat zien hoe groot de behoefte is aan veilige plekken voor de lhbtq-gemeenschap. Wat begon als ‘een feest voor vrienden’, is nu hét Amsterdamse queerfeest gericht op elektronische muziek. Elke editie is steevast binnen een paar minuten uitverkocht.

De naam Spielraum bleef in Bijma’s hoofd hangen door de titel van een nummer. Daarop ging hij zich verdiepen in het belang van spelen voor de mens. “Ik stuitte onder meer op historicus Johan Huizinga – volgens hem is spel hét element waaruit cultuur ontstaat – en de filosoof Friedrich Schiller, die stelde dat een mens alleen echt vrij is als die speelt. Bij kinderen is spelen een groot onderdeel van de leercurve die ze doormaken en in mijn ogen is dat voor volwassenen ook zo.”

“Alles wat wij doen heeft te maken met die speelruimte,” vult Meijers aan. “We bieden een ruimte waarin je jezelf mag ontdekken. Waar je kunt spelen met wie je bent, wie je wil zijn, met je outfit, met je identiteit, gender, seksualiteit. In een veilige omgeving, waar je dus niet wordt lastiggevallen omdat je anders bent.”

Hoe zorgen jullie voor die veilige omgeving?

Meijers: “Je kunt nooit een volledig veilige ruimte creëren. Dat is iets wat je met z’n allen moet doen. We hebben op onze feesten een awarenessteam rondlopen. Daar kunnen mensen bij terecht als ze iets vervelends meemaken. We zorgen ervoor dat vooraf heel duidelijk is wat voor feest Spielraum is en leggen steeds meer de nadruk dat het écht voor de lhbtq-community is. En er mogen bijvoorbeeld geen foto’s en video’s worden gemaakt, zodat iedereen de vrijheid kan ervaren om te zijn wie die wil zijn.”

Bijma: “Bij het gebruik van de term queer komen verantwoordelijkheden kijken. Als je bepaalde mensen uitnodigt in jouw ruimte, moet je die ook in hun behoeften voorzien. Van die verantwoordelijkheid werden we ons gaandeweg steeds bewuster.”

Meijers: “Het feest groeide sneller dan wij aankonden. Gelukkig sprak ons publiek ons aan op de fouten die we maakten. Daarop hebben we ons feest steeds aangepast. Zo is ook het awarenessteam ontstaan.”

Wat zouden jullie nu anders doen?

Meijers: “Ik zou vanaf het begin meer mensen bij onze organisatie betrekken. Mensen die anders zijn dan wij. Het is belangrijk dat je zorgt dat iedereen zich veilig voelt. Wij weten niet hoe het is voor een persoon van kleur of een transpersoon om op zo’n feest te zijn. Daarom moet je die mensen in je team hebben.”

Op jullie hoogtepunt in Radion klonk de kritiek: er zijn te veel hetero’s en een minder divers publiek. Gingen jullie ten onder aan jullie eigen populariteit?

Bijma: “We zijn ons altijd bewust geweest dat populariteit onze grootste vijand is. Er kwamen mensen op ons feest af die niet wisten waar ze heen gingen. Dat brengt gevaren met zich mee. We kwamen er gaandeweg achter dat Spielraum geen feest is voor een consument, maar dat je bij ons participeert.”

Meijers: “Het publiek is het allerbelangrijkst op een feest als Spielraum. We krijgen zo vaak te horen: ‘Waarom gooien jullie die prijs niet omhoog? Jullie kunnen hier zo groot mee worden.’ Als we dat doen, verpesten we ons eigen feest: het heeft te veel invloed op de bezoekers. Dan krijg je dus een consumentenfeest, en dat willen we juist niet. De specifieke sfeer op Spielraum komt door ons publiek.”

Jullie zijn vertrokken uit Radion, naar het veel kleinere Garage Noord. Waarom?

Meijers: “Garage Noord is de enige club in Amsterdam waar we ons volledig op ons gemak voelen. In de groep eigenaren is niemand queer, maar ze staan totaal open voor kritiek en willen luisteren naar wat onze behoeften zijn. Het is veel meer een samenwerking. Daarbij is ook het personeel heel divers en lief.”

Bijma: “De capaciteit van Garage Noord (400 bezoekers, red.) is minder dan een derde van Radion. Het voelde voor ons als een mogelijkheid om opnieuw te beginnen. De intimiteit die deze plek met zich meebrengt in combinatie met het team doet ons zoveel goed. Ons publiek in deze club: dat brengt echt iets bijzonders teweeg. Overigens gaan we deze zomer ook drie edities doen in Lofi.”

Heeft de verhuizing jullie doen inzien hoe belangrijk een locatie en het team daarachter zijn?

Bijma: “We merken hoe zeldzaam dit is. De meeste Amsterdamse clubs worden gerund door witte, hetero mannen. Het is bij een queerfeest heel hard werken om dat verschil te overbruggen. Het liefst zouden we de sleutel krijgen en zeggen: we zetten ons eigen barteam neer, onze eigen beveiligers. Daarmee kun je veel meer die veiligheid nastreven.”

Zouden jullie een eigen club willen?

Bijma: “Dat is wel een ambitie, maar dat voelt enorm ver weg. Ik bedoel: doe dat maar eens.”

Meijers: “De behoefte aan zo’n plek voor queers is er absoluut. Maar je loopt tegen de hoge kosten aan. Om niet te beginnen over een pand.”

Het is ook het laatste jaar van Garage Noord. Hun tijdelijke contract loopt af.

Bijma: “Het is eeuwig zonde. Een jaar geleden kwam de nachtvisie van de gemeente uit: Amsterdam bestempelt nachtcultuur als cultuur. Dat klinkt goed, alleen: hoe verder? Veel van de clubs nu hebben tijdelijke contracten. Het is belangrijk dat er permanente plekken komen, voor specifieke doelgroepen. Voor queers, voor de hiphopcultuur, voor de ballroomcommunity. Dat kan bijvoorbeeld door gemeentelijk vastgoed met korting te verhuren. Die nachtvisie toont de wil van de gemeente, maar ik zie weinig constructieve beweging. Het voelt als een hol manifest.”