Profvoetballer Tessel Middag (30): ‘Je wordt in de rol van activist gedwongen’

Voetbalprof Tessel Middag (30) – ooit speler van Swift en Ajax, nu van het Schotse Rangers – laat van zich horen buiten het veld. De geboren Amsterdamse, die hoopt op een rentree in het Nederlands elftal, strijdt tegen klimaatverandering en racisme. ‘We willen meer, we willen vooruit. Dat botst soms.’

Halverwege het interview gaat Tessel ­Middag opeens sneller praten, alsof ze haar eigen gedachten niet meer bij kan houden. Via een paar omwegen heeft ze het gesprek gebracht op Rose Reilly, een icoon van het Schotse vrouwenvoetbal, die in de jaren zeventig in eigen land levenslang werd geschorst ­vanwege kritiek op de ondergeschikte positie van vrouwenvoetbal. Ze liet zich tot Italiaanse naturaliseren en werd in 1984 als aanvoerder van het Italiaanse ­elftal wereldkampioen.

Met de nodige geestdrift schudt Middag de feiten uit haar mouw, die ooit terug moeten zijn te lezen in een masterscriptie over het Schotse vrouwenvoetbal die ze hoopt af te ronden. Haar bachelorscriptie uit 2016 ging over de geschiedenis van het Nederlandse vrouwenvoetbal.

Nee, Middag studeert niet in een adembenemend tempo. Maar het is haar vergeven, want ze combineert haar studie met een bestaan als profvoetballer, waarvoor ze via Engeland en Italië nu in Schotland is beland. Tussen de bedrijven door volgde ze mastervakken aan de universiteit van Manchester, over Brexit en de moderne Britse geschiedenis. Het tekent Middag als een topsporter die verder kijkt dan het voetbalveld.

Ze laat zich ook steeds nadrukkelijker horen als publicist. Begin vorige maand schreef ze in een artikel op de website van de internationale spelersvakbond Fifpro haar positie te willen gebruiken om aandacht te vragen voor zaken als klimaatverandering, ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en racismebestrijding. Middag verklaarde zich een bewonderaar van de Amerikaanse Megan Rapinoe, die niet alleen bekend werd als voetballer, maar ook als activist, en van Sylvana Simons – “Het feit dat premier Mark Rutte onlangs excuses aanbood voor onze rol in de slavernij, is mede aan haar inzet te danken,” aldus Middag.

Plaats van handeling is Kelvin Pocket, een koffietentje vlak bij haar huis in West End, een van de hipste buurten van Glasgow. Twee dagen eerder heeft Middag met haar club Rangers de topper tegen Celtic met 3-0 verloren – haar eerste competitienederlaag sinds ze anderhalf jaar geleden overkwam van Fiorentina. Daardoor zijn de kansen op prolongatie van de landstitel bepaald niet toegenomen.

“Dat zit nog wel een beetje in mijn systeem. Maar we zijn eerder dit seizoen in de Champions League uitgeschakeld door Benfica, dus ik wist nog wel wat verliezen is.”

Middags voetbalroots liggen in haar geboortestad Amsterdam, bij Taba en Swift. Bij die laatste club is haar vader jeugdtrainer en doet haar moeder de ­ledenadministratie. Als een zware knieblessure geen roet in het eten had gegooid, was de oud-Ajacied (ze zat in 2012 in het allereerste vrouwenteam van Ajax) vaste kracht geweest in het Nederlands elftal dat in 2017 Europees kampioen werd en een doorbraak van het vrouwenvoetbal in Nederland bewerkstelligde. Toen Middag in 2018 net hersteld was van haar kruisbandblessure, liep ze precies dezelfde kwetsuur op tijdens een trainingskamp van Oranje. Daarna raakte het Nederlands elftal uit beeld. Bij het WK 2019 was ze analist voor de Nederlandse en Duitse televisie.

Een hernieuwd optreden als analist lonkt, met het WK komende zomer in ­Australië en Nieuw-Zeeland. Tenzij ze iets beters te doen heeft natuurlijk.

Zit er niet nog ergens in je hoofd een luikje richting Oranje?

“Het voelt wel als een onaf verhaal. Op mijn 24ste had ik 44 interlands gespeeld, het EK in 2017 had een hoogtepunt moeten worden. Het is niet makkelijk terug te keren doordat het niveau de laatste jaren omhoog is gegaan. Maar ik kan nog steeds goed voetballen, dus ja, er zit nog wel een luikje in mijn hoofd richting het Nederlands elftal. Al besef ik dat Schotland niet de meest aansprekende competitie heeft. En er is geen contact geweest met de bondscoach.”

Kruisbandblessures komen opvallend vaak voor bij topvoetbalsters. Zie bijvoorbeeld Vivianne Miedema en haar partner en teamgenoot bij Arsenal Beth Mead.

“Er zijn fysieke verschillen met mannen. Vrouwen hebben bijvoorbeeld bredere heupen en daardoor meer hoek richting de knieën, waardoor ze kwetsbaarder zijn. De stap van een amateurclub naar de profs kan ook een rol spelen. De belasting neemt ineens toe. Bij jongens gaat dat geleidelijker omdat ze meestal al van jongs af aan bij een betaaldvoetbalorganisatie zitten. Ik ben tot mijn tiende getraind door de vader van een teamgenootje. Dat is toch anders.”

“Bij de topteams van vrouwen zit nu wel veel meer medische kennis. Bij Rangers doen we minstens een halfuur warming-up voorafgaand aan de training, inclusief stabiliserende oefeningen voor de knieën met elastieken. Blessurepreventie is nu een belangrijk onderdeel.”

Heb je geen angst voor een derde kruisbandblessure?

“Die angst heb ik overwonnen, dat is onderdeel van de revalidatie. Anders kun je niet weer gaan spelen. Je moet alle sprongen en dergelijke weer durven maken. Ik doorliep mijn laatste revalidatie bij het Sport Medisch Centrum op het Olympia­plein, onder de hoede van Matthijs van Keulen, en gaandeweg kreeg ik er gewoon plezier in. Natuurlijk is er altijd ergens wel de gedachte dat je weer geblesseerd kunt raken. Na een derde keer is het waarschijnlijk afgelopen. Dat is als je er lang over nadenkt best heftig. Dat probeer ik niet te doen. Ik probeer met de dag te leven en van elke training en wedstrijd te genieten.”

Je contract bij Rangers loopt tot de zomer van 2024. En dan? Spelen in Nederland? Stoppen?

“Ik heb echt geen idee, zo ver kijk ik niet vooruit. Zolang ik fit ben en er plezier in heb, ga ik door. In het buitenland of in Nederland.”

Je hebt in verschillende landen gespeeld. Waar hebben ze het het beste voor elkaar qua vrouwenvoetbal?

“Bij elke club zie je vergelijkbare processen, waarbij je afhankelijk bent van de bereidwilligheid van mensen in de top. Zien zij de potentie van vrouwenvoetbal? Toen ik twaalf jaar geleden begon stond het in Nederland nog in de kinderschoenen. Dat is in feite nog maar kort geleden. De Eredivisie Vrouwen bestaat pas sinds 2007.”

“Met uitzondering van Manchester City moest je bij elke club waar ik speelde je bestaansrecht bewijzen, mensen overtuigen. De neiging bestaat om te denken: oké, we hebben een vrouwenteam, dat kunnen we afvinken. Maar wij willen meer, we willen vooruit, zijn ambitieus. Dat botst soms. Het maakt me soms ongeduldig.”

Bij Manchester City ligt dat anders?

“Daar zit enorm veel geld, dat maakt het makkelijker. Maar daar is de filosofie ook echt dat de mannen en vrouwen gelijkwaardig zijn. We hadden gezamenlijk fotoshoots, de social media waren heel goed geregeld. De vrouwen hebben precies dezelfde faciliteiten en een uitgebreid begeleidingsteam. Bij mijn komst in 2016 was er nog wel maar één fysiotherapeut, maar dat is inmiddels verbeterd. En de club straalde toen al uit dat ze vrouwen serieus nemen. Dat had ik nog niet eerder meegemaakt op die manier. Ik keek m’n ogen uit.”

Hoe was dat bij je volgende club West Ham United?

“Die begon toen net met een vrouwenteam. Het is een kwestie van elke keer weer het wiel uitvinden, met mensen die van niks weten. Dat is wel eens frustrerend.”

Dat lijkt me het lastige van jouw positie. Je kunt niet volstaan met presteren als topsporter, maar moet ook je positie bevechten.

“Je wordt in de rol van activist gedwongen, dat klopt. Dat is soms vermoeiend. Ik heb er niet om gevraagd. Ik ben ooit op voetballen gegaan omdat ik het spelletje leuk vond, niet om activist te worden. Maar het is zoals het is. En je kunt gezamenlijk optrekken, dat schept ook een band, we hebben een gemeenschappelijk doel, al spelen we bij verschillende clubs.”

“Ik put er ook kracht uit. Ik ben de vertegenwoordiger van Rangers bij de Schotse spelersvakbond en ik praat veel met mensen van de bond over issues die spelen, om kennis en ervaring te delen. We doen het niet alleen voor onszelf, maar ook om het beter te maken voor volgende generaties. Zoals mijn voorgangers de weg hebben gebaand voor ons. Zij konden alleen maar dromen van de situatie waarin ik nu verkeer, waarin ik genoeg verdien om van voetbal te leven. We komen van ver. Nog maar een paar decennia geleden was vrouwenvoetbal verboden.”

In 2020 maakte je een uitstapje naar Fiorentina. Hoe beviel dat?

“Florence is een fantastische stad. Het was een coronajaar en de musea waren dicht, maar ik heb toch prachtige dingen gezien en een nieuwe taal geleerd. In die zin heb ik enorm genoten. Qua voetbal was het niet wat ik hoopte. De nasleep van mijn blessure speelde een rol. Pas bij Rangers heb ik mijn voetbalvertrouwen volledig herwonnen. En qua training en faciliteiten was het nog erg amateuristisch. Bij Juventus en Milan waren ze al veel verder. Inmiddels is het bij FIorentina ook een stuk verbeterd. De competitie in Italië heeft echt potentie. Ik snapte dat Stefanie van der Gragt vorig seizoen van Ajax naar Inter ging en dat ook Lineth Beerensteyn en Anniek Nouwen in Italië zijn gaan spelen. Maar ik had geen tijd om te wachten op investeringen.”

Het Nederlands elftal en de Nederlandse competitie lijken te stagneren in hun ontwikkeling.

“Het opbouwen van een fanbase is nog best lastig, vooral voor kleinere clubs. Je hebt structurele investeringen nodig om het te laten groeien. Ik hoop dat de KNVB en de clubs het potentieel van vrouwenvoetbal blijven zien, want dat is er wel degelijk. Ik zou eredivisieclubs dan ook willen aansporen om het verder te ontwikkelen.”

Dat een international als Victoria ­Pelova dan van Ajax naar Arsenal ­vertrekt, zoals afgelopen winter, helpt niet.

“Als de faciliteiten verbeteren, zullen veel spelers terugkeren. Dat er nu veel naar Italië en Engeland gaan, komt door de betere faciliteiten daar. Ikzelf vind het heel leuk in het buitenland. Maar voor veel anderen geldt dat ze helemaal niet zo nodig uit Nederland weg willen. Een groot aantal blijft liever in Nederland. En je ziet aan een club als Fortuna Sittard, die Tessa Wullaert uit België heeft aangetrokken, dat je ook buitenlandse toppers naar Nederland kan halen.”

De Schotse competitie is vergelijkbaar met de Nederlandse, met een paar topclubs, een paar middenmoters en een groep mindere goden. Heeft de Engelse EK-winst van vorig jaar impact?

“Nee, Schotland had zich niet gekwa­lificeerd en ze hebben hier een gezonde afkeer van Engeland, dus het was niet zo dat ze zeiden: nu zijn we voor Engeland. Maar je ziet wel progressie. Er zijn vaker wedstrijden op tv bij de BBC en op Sky Sports. En in december speelden we de bekerfinale voor tienduizend mensen.”

Stel dat je onder precies dezelfde condities als in Glasgow in Nederland zou kunnen spelen.

“Ik heb het hier naar m’n zin en goed voor elkaar. Ik hou van de mensen en de Schotse mentaliteit: bescheiden, ze nemen zichzelf niet zo serieus. Ik woon in een leuke wijk, de club betaalt mijn huis. Ik sluit niet uit dat ik voor Nederland kies als zich een club meldt, maar dan kijk ik naar het totaalpakket dat ze bieden.”

Voel je je al een beetje Schots?

“Ik heb gevoel voor de taal, mede door de achtergrond van m’n ouders (haar vader Guus Middag is essayist, columnist en vertaler, haar moeder Janet Luis is neerlandica en schreef recensies voor NRC en Het Parool). Ik maak makkelijk contact en beweeg me vrij gemakkelijk in verschillende sociale kringen. In m’n vrije tijd doe ik weinig dat met voetbal te maken heeft. Ik fiets door de stad of ga naar de Highlands. Een relatie? Goeie vraag. Het zou kunnen, het is nog pril, we hebben het nog niet zo uitgesproken.”

Je was de voorbije maanden co-auteur van kritische opiniestukken in de Volkskrant over corruptie bij de Fifa en cryptobedrijven als sponsors van clubs. Op de website van Fifpro schreef je over je drijfveren. Eerder schreef je op de website van Common Goal over vrouwenvoetbal als een inclusieve en duurzame tak van sport. Ligt daar een toekomst?

“Dat weet ik nog niet, daar ben ik nu niet mee bezig. Ik vind het wel waardevol om een organisatie als Common Goal te steunen. Het is een liefdadigheidsorganisatie binnen het internationale voetbal, waarvan de leden 1 procent van hun salaris afstaan voor goede doelen. In mijn geval stelt dat misschien weinig voor, maar als spelers met hoge salarissen en rijke clubs meedoen, tikt het best aan.”

“Ik zit in de klimaatwerkgroep van Common Goal waarmee we één keer per maand een zoomgesprek hebben met voetballers uit verschillende landen. We praten dan over wat wij als voetballers individueel en voetbal als sport kunnen doen tegen klimaatverandering. Common Goal probeert de maatschappij ook eerlijker te maken, dat spreekt me aan.”

Wanneer zien we je weer in Amsterdam?

“Met Pasen ben ik op de jaarlijkse meidendag van Swift, waar iedereen met interesse in voetbal aan kan meedoen. Dan is hier geen competitie en logeer ik bij mijn ouders in de Rivierenbuurt.”