Ook zo veel pakjes besteld? Maak van al dat karton eens een voetbalspel of ga erin wonen

Als het aan duurzame denkers, knutselaars en creatievelingen ligt, leven we na het stenen en ijzeren tijdperk nu in de kartontijd. Dit alledaagse materiaal biedt verrassende kwaliteiten en veelzijdige toepassingen, want het is superlicht en ijzersterk tegelijk. Maar door onze toenemende online koopdrift is het karton voor fabrikanten en webshops niet aan te slepen en dreigt wereldwijd schaarste.

Aan de ontvangerskant groeit de kartonberg juist. In plaats van de gang naar de papiercontainer te maken, kun je er zelf nog van alles mee. Het enige wat je nodig hebt, is een scherp (stanley)mes en een scalpel voor het precisiewerk, een vouwbeen voor haarscherpe vouwen en een snijmat om krassen in het tafelblad te voorkomen. Én een idee.

Vogel en voederbakje

Voor inspiratie kun je terecht op etsy.com. Of zoek op YouTube eens naar ‘cardboard diy’, en begin dan niet meteen met die elektrische origami-Lexus die écht rijdt. Voor meer haalbare zaken ben je bij instructables.com aan het juiste adres. Daar leert kunstenaar Ruud van Koningsbrugge je bijvoorbeeld hoe je een pak hagelslag tot een kartonnen vogeltje omtovert en vind je een heldere handleiding waarmee je in een handomdraai van een melkpak een voederbak voor vogels maakt.

Wie kleine kinderen heeft, kent het fenomeen: na het uitpakken van een cadeau kunnen ze soms langer spelen met de verpakking dan met het presentje zelf. In de kinderfantasie ontpopt zo’n saaie doos zich al snel tot razendsnelle bolide of vliegtuig.

Het Australische Makedo haakt in op dat fenomeen en laat kleintjes zelf karton snijden en ermee bouwen. Niet veel ouders zullen hun kinderen een stanleymes in de handen duwen, maar met het veilige zaagje van Makedo blijven de pleisters in de la. Met de plastic priem kunnen de kinderen vervolgens gaten boren voor de plastic schroeven die de kartonnen stukken verbinden. Het is geniaal in zijn eenvoud, en levert naast constructieplezier ook spelplezier op, zo’n zelfgebouwde raket, T-rex of ridderharnas.

Mocht je een koppelstuk kwijtraken, dan is het een sympathieke gedachte dat Makedo ‘publiek domein’ is: de onderdelen zijn gratis te downloaden als bestanden voor een 3D-printer. Bij de Nederlandse importeur De Wonderzolder kost de basisset 20 euro, maar er is al een startkit voor 4 euro.

Voetbalspel van televisiedoos

Koop je een nieuwe Serif- of Sero-tv van Samsung, dan zit die eigenlijk verpakt in een hobbelpaard, kattenhuisje of voetbalspel. Op de buitenkant van de doos staan een puntenraster en een QR-code gedrukt. Die laatste leidt je naar online instructies die duidelijk maken welke punten je precies moet tellen om vervolgens diverse bouwelementen op maat te snijden en in elkaar te steken. Zo upcycle je dat karton tot gebruiksvoorwerp of speelgoed, van een pennenbakje tot een tafelvoetbalspel.

Bijkomend voordeel is dat die grote dozen zo niet in hun geheel als vuilnis aan de straat worden gezet, waar ze inbrekers op ideeën kunnen brengen. Dit jaar rolt Samsung dit eco packaging- initiatief verder uit en doen ook de verpakkingen van stofzuigers en luchtverversers mee.

Snijd stukken en patronen

Echte hobbyprofs die aan de lopende band in de weer zijn met papier en karton kunnen hun productie enorm opvoeren met een Cricut. Dit wonderlijke apparaat oogt als een printer, maar is in werkelijkheid een snijmachine. Via de computer en de app laad je eigen ontwerpen, of die van anderen, naar de machine. Die snijdt vervolgens tot op de millimeter nauwkeurig de gewenste stukken en patronen uit. Zo mooi en zo kaarsrecht, dat lukt je niet snel met de hand.

De Cricut (vanaf €300) is populair onder papierenkaartenmakers, maar kan met een breed scala aan materialen overweg, zoals vilt, leer en karton. Dan moet je wel het standaardmesje vervangen voor een deep point blade en er rekening mee houden dat het karton niet dikker dan 4 millimeter mag zijn. Die cornflakesdoos gaat prima, die afgedankte verhuisdoos niet.

Voor dikke stukken karton heb je echt professionele apparatuur nodig, zoals een snijplotter. Bij puur-karton.nl kunnen ze met vijf centimeter dik gerecycled honingraatkarton overweg. Je kunt bij deze firma jouw eigen ontwerpen op zo’n machine laten uitsnijden. Maar je kunt ook voor de gemakkelijke weg kiezen en in de webshop kijken naar het bestaande assortiment van kartonnen lampen en meubilair, van kasten en bloempotten tot zitbanken.

Kamperen met karton

Een andere grote naam in de wereld van kartonnen producten is KarTent. De naam komt van hun in het oog springende kampeertenten, bedoeld voor zomerse festivals, want karton is sterk en stevig, maar niet als vocht en water in het spel zijn. Houd je de kartonnen producten droog en haal je ze niet te vaak uit elkaar, dan gaan ze jaren mee. Zo slaap je voor nog geen zes tientjes al op een kartonnen bed.

Voor baby’s is er een kartonnen wiegje, voor flexwerkers een vouwtafel en voor feesten en partijen een statafel, allemaal erg betaalbaar. Ook de kledingkast, de afvalbak en het bureau zijn zoveel mogelijk gemaakt van gerecycled karton. Het assembleren is een fluitje van een cent en gaat heel wat pijnlozer dan bij de beruchte Zweedse bouwpakketten, ook omdat er geen gereedschap, schroef of lijm aan te pas komen.

Design met museumkwaliteit

De kartonnen blikvangers van het Canadese Molo Design zouden niet misstaan in een museum. Sterker nog: je treft ze er aan, onder meer in het MoMA in New York en het Centre Pompidou in Parijs. Ook op evenementen van Versace en Dior vielen de minimalistische meubelstukken en scheidingswanden niet uit de toon.

De ontwerpen combineren heel ingenieus de rekbaarheid van karton met de kracht van magneten die onzichtbaar in de zijkanten zijn verwerkt. Zo’n Molobank kun je tot een compact pakket opvouwen of als een harmonica een meter of twee uittrekken. Is dat niet genoeg, dan verleng je het meubel door er een ander segment aan vast te klikken. Of je klikt begin- en eindstuk aan elkaar, als een slang die in zijn eigen staart bijt, en voilà: de zitbank is opeens een ronde tafel.

Het flexibele karakter nodigt uit tot experimenteren, de ribbelstructuur heeft een hoge aaibaarheidsfactor en hoe je de Molo ook neerzet, een mooi gezicht is het altijd. Aan premium design hangt helaas ook een fors prijskaartje (zie art4elements.com, de Nederlandse importeur). De kans is daarmee groot dat je deze bijzondere meubelstukken eerder op een beurs dan in de eigen huiskamer tegenkomt.

Wonen in een doos

Als je wilt, kun je dus praktisch je hele interieur verkartonniseren. Maar het kan nog een stapje verder gaan: van karton kun je ook een heel huis maken. In Amsterdam-Noord noemen ze dat een Wikkelhouse, want daar wordt bij het gelijknamige bedrijf karton laag voor laag om een levensgrote matrijs gewikkeld, als een soort suikerspin. Karton blijkt prima te isoleren en dankzij de constructieve eigenschappen staat het bouwsel uiteindelijk letterlijk als een huis.

Met het oog op het Nederlandse klimaat worden deze tiny houses daarna nog wel afgetimmerd en krijgt het een goede bescherming tegen water, om te voorkomen dat het na een stortbui met het oud papier mee kan. Dat zou behalve niet duurzaam ook kapitaalvernietiging zijn, met een startbedrag dat rond de 40.000 euro ligt.