Mode herstellen volgens de wabi sabi-filosofie – ‘de kunst van de imperfectie’

In de voormalige drukhal van NRC Handelsblad, achter het Paleis op de Dam, zit Vrij Paleis, waar kunstenaars en ontwerpers hun atelier hebben. Zo ook modeontwerper en repair artist Annelies Nuy. Circa tien kledingstukken verspreid over de grote houten tafel, her en der losse knopen en kledingrekken gevuld met gerepareerde stukken: ­Annelies Nuy is trots op haar atelier, waar creatieve chaos heerst in een ruimte van zo’n vijftien vierkante meter.

“Het is een fantastische plek, waar ik alle benodigdheden bij elkaar heb. Omdat ik een groot daklicht heb, heb ik het beste noorderlicht dat je je als kunstenaar maar kunt wensen, en kan ik alles tot in de detail zien.”

Tijdens haar reparatieworkshops werkt ze met de zogeheten wabi sabi-filosofie – ‘de kunst van de imperfectie’ – en met kintsugi, waarbij bijvoorbeeld gebroken aardewerk en porselein wordt gerepareerd met goudlijm. “Door deze Japanse technieken te vertalen naar het herstellen van textiel en gebruiksvoorwerpen, kan ik echt iets toevoegen, met ­behoud van het oorspronkelijke karakter. Dat is een fascinerend proces.”

Kwetsbaars

“Afgelopen jaar ben ik tijdens de lockdown, net als vele ­anderen, eens gaan kijken wat ik thuis allemaal nog had liggen. Van restmateriaal ben ik toen een etuitje gaan ­maken. Omdat de pandjes niet goed pasten, werd het etuitje een beetje scheef en daardoor ongeschikt om te verkopen. Maar weggooien kon ik het niet; het had door die imperfectie iets heel kwetsbaars gekregen, waardoor het juist mooi werd.”

Nuy begon meer te lezen over imperfectie en kwam uit bij de wabi sabi-filosofie. “Een manier waarop je naar het leven kunt kijken. Bij de Japanse filosofie staat de schoonheid van imperfectie centraal. Die accepteert dat niets blijft zoals het is.”

Ze wijst naar een oud spinnewiel op de tafel in haar atelier. “Linksonder op het wiel zit een grote vlek. Dat lijkt jammer, maar als je er iets langer over ­nadenkt, ga je zien hoe die vlek een verhaal toevoegt aan dat spinnewiel. Je ziet dat ermee is gewerkt en dat vind ik iets magisch.”

Volgens Nuy wordt 2021 het jaar waarin we bij onze kleding nog meer op zoek zullen gaan naar duurzaamheid. “De lockdown en het thuiswerken dragen bij aan een kritische blik op overproductie in de mode-industrie. Telkens iets nieuws kopen, dat is nergens voor nodig. Wie heeft dit jaar niet dat lekkere vest dat je al had weer uit de kast ­gehaald?”

Motgaatje

Het is nu de perfecte tijd om oude kleding te repareren, zegt ze. “Mensen hebben in deze periode meer tijd om hun kast te herontdekken. Herinneringen komen naar ­boven en dat stimuleert om kleding te herstellen en dan opnieuw te dragen. Zo’n kledingstuk komt weer tot leven en dat geeft enorm veel voldoening.”

“Mensen schrikken zich tegenwoordig een ongeluk als er iets mankeert aan een kledingstuk. Een haaltje in de stof van een trui, een motgaatje in een T-shirt – voor velen is de lol er dan meteen vanaf. Mensen gooien het dan weg. Als vijftig jaar geleden je kleding stuk was, herstelde je het zelf. Een los naadje werd bijvoorbeeld direct gestikt.”

Grote ketens, zoals Primark, verkopen goedkope kleding, waardoor T-shirts al vanaf een paar euro verkrijgbaar zijn. “Ik kan het ergens wel begrijpen dat je dan eerder een nieuw T-shirt koopt dan dat je zelf het gat of los naadje ­repareert.”

Maar zelf maken en herstellen geeft voldoening en is ­bovendien een vorm van meditatie. Doordat je handen worden aangestuurd door je hersenen, vereist dat veel concentratie, aldus Nuy. “Mensen gaan hier verkwikt de deur uit. Verder bespaar je geld: beter een keer per jaar iets moois kopen dan zes keer rommel. En zo creëer je ook nog je eigen circulaire economie.”

Goede herinneringen

Stoppen, weven en stikken: Nuy past deze reparatietechnieken in de workshops toe. “Als mensen bij mij komen met een kapot kledingstuk, hebben ze de broek of de trui veel gedragen. Het is dan versleten. Dat betekent vaak ook dat het met plezier is gedragen; mensen hebben er goede herinneringen aan. Soms is het niet alleen zonde, maar ook lastig om er afscheid van te nemen.”

De mensen die haar workshops volgen, zijn vaak behoorlijk milieubewust. Hun leeftijden verschillen enorm. “Soms komen er vrouwen die van huis uit de hersteltechnieken nog wel kennen, maar die willen opfrissen. Ik had laatst ook een jong stel met een Cubaanse asbak waar ze veel herinneringen aan hadden. De asbak was in stukken gevallen, dus het was wel even een karweitje, maar we hebben het met zijn drieën uiteindelijk dankzij de kintsugitechniek met lijm hersteld. Ze liepen met een big smile naar buiten.”

De ontwerper vertelt hoe ze tijdens de workshops mottengaten in truien herstelt, en pakt als voorbeeld een paar dassen van Chanel en Dior. “Modehuizen maakten in de jaren tachtig prachtige zijden dassen. Die zijde is nog steeds mooi en gebruik ik om de mottengaten in een trui mee te repareren. Zo wordt zo’n aangevreten trui opeens een symbool van smaak, stijl en ambachtelijkheid.”

De workshops van Nuy kunnen bovendien ook een spirituele ­dimensie hebben. Ze vergelijkt het herstellen van de kleding met de coronacrisis. “Er zijn dingen stukgegaan dit jaar, bijvoorbeeld een onderneming waar iemand jaren voor heeft gewerkt. Maar het simpele besef dat iets wat ogenschijnlijk onherstelbaar lijkt, toch gerepareerd kan worden, geeft mensen de moed om de schouders er weer onder te zetten.”