Kunstenaar Mellius bouwt in zijn enorme atelier in Noord een kosmisch universum: ‘Als kind had ik al rare dromen’

“Dit is de womb. Hier begint het tikken van de tijd maar ook het verval.” Mellius Klijnstra wijst naar een meters hoge, koepelvormige tent, gemaakt van aan elkaar genaaide lappen jute die gedrenkt zijn in bloedrode verf. Op de grond liggen oversized kussens, mysterieuze tekens aan de wand doen een belangrijke boodschap vermoeden en aan het plafond hangen druppelvormige uitstulpingen – iets tussen talisman, poliep en sta­lac­tiet.

“Van hieruit loopt het levenspad,” zegt de kunstenaar die opereert onder zijn voornaam. Mellius wijst op een spoor van glinsterende epoxyscherven dat naar trappen leidt met bovenaan een zwaardkruis dat omgeven is door diffuus, blauw licht. Onderweg van baarmoeder naar dood, een tocht ter lengte van een half voetbalveld, komen we een legertruck, een altaar bezaaid met kaarsen en droogbloemen, oplichtende kristallen en een soort bliksemafleiders tegen. Alles is hier formaat XXL maar valt bijna in het niet bij de afmetingen van de loods in Amsterdam Noord, waar Mellius zijn atelier heeft.

Hier werkt de kunstenaar al tien jaar aan het Heptakosmoj-project. Het is een kosmisch kruispunt waar het universum lijkt te zijn gevouwen als een slordige harmonica en verschillende tijden en plaatsen elkaar snijden. Deze wereld wordt bevolkt door amazones, sjamanen en een sektarische orde die zich tooit met een sinister insigne in de vorm van een inktzwarte zon.

Romancyclus met zeven delen

“Als kind had ik al rare dromen,” verklaart Mellius de oorsprong van zijn creatie waarin Game of Thrones-achtige magie en citaten uit Mein Kampf botsen en mengen met de vroeg 17de-eeuwse tulpenmanie en motorraces op het bevroren Baikalmeer. “Van jongs af aan leg ik alles vast. Ik ben kennelijk aangesteld als chroniqueur, griffier en klerk tegelijk, noest werkend, als een slaaf van mijn eigen verhalen.”

Al die losse aantekeningen en voicememo’s verwerkte Mellius tot een romancyclus met zeven delen. “Ik werkte aan alle boeken tegelijk, vaak met de hand schrijvend, maar vooral heel veel schrappend. De delen vormen één geheel, maar zijn los van elkaar te lezen.”

Het laatste deel, Mendelstov, komt nu als eerste uit. De hoofdpersoon in de cyclus, de 24-jarige Oxzana, kijkt terug op haar zoektocht naar een medicijn tegen Schuwpest. Deze zogenaamde Inter Human Allergy zorgt ervoor dat elke vorm van menselijke intimiteit verdwenen is. Als geïnfecteerden elkaar op minder dan twaalf meter naderen, wacht hen een langzame verstikkingsdood. De parallel met corona dringt zich op maar is bijzaak voor Mellius, die het manuscript al af had voor de uitbraak van de pandemie. “Schuwpest is voor mij een metafoor voor onverdraagzaamheid, een veel ergere ziekte.”

Succesvol in de modebranche

Aan woorden alleen heeft Mellius niet genoeg. Hij wil zijn verhalen ook verbeelden, fysiek tot leven wekken. Daarom naait hij kostuums voor nomadische legers, armbanden voor exotische stammen en 3,5 meter hoge betoncapsules die ‘elementair geluid’ weergeven. Hij maakt foto’s met een plastic camera, ‘want daarmee kun je weirde, dubbel belichte beelden maken’, en reliëfs van was die je ‘als 3D-schilderijen kunt ophangen’.

Voor elk medium heeft Mellius een aparte werkplek ingericht in zijn 2500 vierkante meter grote atelier. Her en der staan fabrieksmachines die door hem zijn omgebouwd tot een industriële schildersezel waarmee buitenformaat spieramen kunnen worden geroteerd. “Ik hou van grote dingen maken, van het grote gebaar,” stelt hij.

Mellius doet alles zelf – ook de uitgeverij die Mendelstov op de markt brengt, is deels van hem. Een kunstachtergrond heeft hij echter niet. “Op aanraden van mijn oom ben ik naar de Hogere Textielschool in Enschede gegaan. In het begin vond ik het niets maar gaandeweg werd het leuker. Als mijn vrienden ’s avonds in de kroeg zaten, maakte ik in een leeg lokaal jurkjes van oude legerhemden die verkochten als een dolle. Na mijn studie ben ik als onafhankelijk ontwerper gaan ontwerpen voor de Bijenkorf, Mexx en Mac & Maggie. Ook importeerde ik basics en sieraden, met containerladingen tegelijk.”

Mellius was bijzonder succesvol in de modebranche. “Maar hoe meer ik verdiende, hoe minder voldoening het me gaf. Op een gegeven moment, zo’n tien jaar geleden, vond ik het genoeg geweest. Ik had genoeg gespaard om eindelijk te gaan doen waar ik voor geboren ben.”

Slavische zwaarmoedigheid

In Heptakosmoj klinkt voor een deel Mellius’ afkomst door, als telg uit een bekende architectenfamilie. Iedere fotocollage, schilderij of sculptuur die uit zijn vingers komt, wordt onderdeel van een groot bouwwerk. Dit gesamtkunstwerk beweegt zich op de grens tussen magisch realisme, mythologie en sciencefiction en bevat een flinke dosis esoterie, maar raakt ook aan hedendaagse thema’s als genderfluïditeit, migratie en ideologische manipulatie.

Opmerkelijk is de grote rol die vrouwen spelen. “Vrouwen zijn gevoeliger voor bepaalde zaken die mannen niet altijd begrijpen,” vindt Mellius. “Er zit zeker een autobiografisch element in mijn boeken. Oxzana rijdt paard en bestuurt vrachtwagens, net als ik. Maar ze keert telkens terug in verschillende gedaanten, ook als man en één keer zelfs als tweeling, een jongen en een meisje.”

Niet alleen in de naam van de heldin klinkt een Slavische toon door. “Ik hou van de Russische ziel, dat zwaarmoedige,” bekent Mellius. “Ik ben veel in Rusland en Oekraïne geweest en voel een diepe band met dat deel van de wereld. Misschien heb ik voorouders die daar vandaan komen of heeft het iets te maken met wedergeboorte – wie zal het zeggen. De Russische ziel heeft een groter soortelijk gewicht dan de westerse. Dat kan niet anders na alles wat ze hebben meegemaakt, al die eeuwen lijden, tot massamoorden door nazi’s en hongerdood onder Stalin aan toe.”

Ook Russisch geïnspireerd is het schrift van 38 tekens dat Mellius ontwierp: het Novorusky. Overal in zijn werk keert het terug, net als zeven symbolen die volgens hem de wereldorde samenvatten en op zijn arm getatoeëerd staan. “Symbolen zijn gekristalliseerde energie. Met één symbool kun je meer zeggen dan met een heel boek.”

Portal achter kleine deur

Hoewel het Hamerkwartier in Noord de laatste jaren steeds drukker wordt, weten maar weinigen dat er achter dat bescheiden deurtje naast restaurant De Goudfazant een enorm atelier zit. Of beter gezegd: een portal naar een andere dimensie. En als het aan Mellius had gelegen, was dat ook zo gebleven. “Ik had rustig nog tien jaar kunnen doorwerken met de deuren dicht. Maar vrienden spoorden mij aan om eindelijk eens als kunstenaar uit de kast te komen. In eerste instantie verschool ik me achter de naam Heptakosmoj, maar ik heb nu gewoon ‘Atelier Mellius’ op de deur gezet. Ik ben klaar om mijn werk te delen.”

Vanaf volgende maand wordt het atelier elke eerste zondag van de maand opengesteld. Bezoekers kunnen dan dwalen door de loodsen, door Mellius’ hoofd eigenlijk. Een audiotour met muziek – uiteraard van eigen makelij – en romanflarden wekken de leefwereld van Oxzana tot leven. In de baarmoeder vinden performances plaats en kan worden gemediteerd.

“De gemeente heeft in de ontwikkelingsplannen van het Hamerkwartier opgenomen dat in ieder geval mijn achterste loods blijft staan. Daar wil ik echt een culturele plek voor de wijk van maken. Ook wil ik een podium bieden aan andere makers.”

Tussen de openstellingen door gaat Mellius gewoon door met het maken van enorme olieverfschilderijen of het testen van beton gewapend met polyestervezels. “Ik vind mezelf soms vermoeiend, hoe ik eindeloos aan dingen loop te schaven en tweaken, maar ik blijf doorwerken. Het Heptakosmoj zou nog kunnen worden uitgebreid met een game of misschien zelfs een tv-serie. Mijn werelden blijven in ontwikkeling. Dit werk is nooit af.”

Heptakosmoj: vanaf 6 maart elke eerste zondag van de maand geopend, Aambeeldstraat 28, www.mellius.nl.