PlusAchtergrond
Joppe Soons geeft asielzoekers een stem in een nieuwe krant
Het gaat vaak over hen, maar zelf hebben asielzoekers nul invloed op het debat, dacht Joppe Soons (27). Met de krant De Nieuwste Amsterdammer, gemaakt door 23 (ex-) bewoners van het azc in West, krijgen ze een stem. En studeerde hij af.
“Het is eigenlijk een heel erg ontploft afstudeerproject,” zegt Joppe Soons (27), die vorige week afstudeerde aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam. De gedrukte krant De Nieuwste Amsterdammer was er toen nog niet, die wordt in het weekend van 6 februari gepubliceerd en bezorgd, dus studeerde hij vooral af op de organisatie ervan. “Het idee kwam voort uit een project dat ik eerder in New York had willen opzetten, toen ik daar studeerde.”
Vanwege Amerikaanse bombardementen in Syrië, in 2016 en 2017, wilde Soons een bel-netwerk faciliteren tussen Amerikanen en Syriërs, om een dialoog en band tussen hen te laten ontstaan. Hij pitchte het tevergeefs bij Amerikaanse agency’s.
Terug in Nederland moest hij in februari 2020 een afstudeerproject verzinnen voor zijn studie Advertising. Geïnspireerd door Nederlandse buurtkranten wilde hij naar een vluchtelingendorp in Syrië of Koerdistan, om daar een krant te beginnen. Dat werd door het coronavirus onmogelijk, dus keek Soons naar de mogelijkheid om zijn idee in Nederland uit te voeren.
Het viel hem op dat er veel over asielzoekers wordt gepraat en er partijprogramma’s over hen geschreven worden, maar dat ze ‘eigenlijk nul invloed’ hebben op de maatschappelijke discussie. “Zo ontstond het idee voor een asielzoekerscentrumkrant. Daar komt bij dat vluchtelingen vaak lastig ondersteuning, werk of taalles krijgen zonder verblijfsvergunning.”
Door het maken van een krant wilde hij onderzoeken of het mogelijk is azc’ers professionele ontwikkeling te bieden, nog voordat zij een vergunning hebben. Eerst probeerde hij het azc Rotterdam, maar dat stond er niet voor open. Vervolgens klopte hij aan bij het azc op de Willinklaan in Amsterdam-West. Met succes.
Universele taal
De eerste stap was de vorming van een redactieteam. Toen hij zes maanden geleden het azc binnenstapte, ging hij met asielzoekers in gesprek. Soons: “Het duurde een paar weken om een groep gemotiveerde mensen te vinden. Ik onderschatte dat het project veel tijd vraagt van mensen in een onzekere situatie.”
Na een tijdje ontstond een enthousiast team van 23 verslaggevers en fotografen. Ze komen uit 16 verschillende landen, waaronder Kameroen, Oekraïne en Nicaragua. De asielzoekers geven richting aan de krant. “Het is meer hun krant, dan die van mij,” benadrukt Soons. “Ik wil dat andere mensen dat ook zo zien. Ik profileer het niet als mijn afstudeerproject, maar als krant van talentvolle mensen die de vorm en inhoud bepalen. Iedereen was compleet vrij om te schrijven waarover hij wilde. Recepten delen? Let’s go.”
Dat is wat Sherif Ibrahim (30) deed, die eind 2018 vanuit Egypte, waar hij Finance & Accounting studeerde, naar Nederland vluchtte. Aan de Universiteit Utrecht studeerde hij twee maanden gender, etniciteit en cultuurkritiek. Nu leert hij Nederlands en volgt een inburgeringscursus. Ibrahim kreeg een verblijfsvergunning en is in afwachting van een woning.
Hij schreef een artikel met recepten waarin de Egyptische en Nederlandse keuken samenkomen. “Van jongs af aan ben ik met koken bezig. Eten is een universele taal en ik vind het leuk om mensen iets nieuws te laten proeven. Toen ik appelmoes at, dacht ik: wauw. Dat wilde ik met Egyptisch eten combineren.”
Het resultaat: vier recepten, waaronder Egyptische stamppot en kip met appelmoes – de Egyptische variant gebaseerd op molokhia; een gerecht met molokhiabladeren, bouillon en kip.
Ibrahim spreekt, net als de andere verslaggevers en fotografen, weinig tot geen Nederlands en heeft geen journalistieke achtergrond. Soons wist eerst ook niet wat er allemaal bij het opzetten van een krant komt kijken. “Daarom heb ik zoveel mogelijk journalisten en experts benaderd met de vraag of ze wilden helpen.”
Dat leidde tot basisworkshops journalistiek en individuele begeleiding door journalisten en fotografen van onder meer NRC en de Volkskrant. Uiteindelijk kreeg Soons ook Instagramberichten en mails van mensen die wilden helpen met vertalen en redigeren. Zo vormde zich ook een team van vrijwilligers die een steentje bijdragen.
Digitale begeleiding
In de beginperiode werden de workshops ook gehouden in 5, Coffee Connect: de kleurrijke koffiebar van het azc, die in betere tijden ook dienstdoet als kapsalon. Daar werkte het team vijf dagen per week, tot de bar moest sluiten. Alles ging daarna digitaal, ook de begeleiding – veelal via mail of Zoom. De verslaggevers werkten op hun laptop vanuit hun kamer van een paar vierkante meter, waar soms alleen plek is voor een bed en een smalle kast.
Wel bezocht Soons het azc meerdere hele dagen per week, om op de hoogte te blijven van ieders vorderingen. Hij hielp bijvoorbeeld met het typen van het verhaal van Ahmed Jendoubi (32), die daar vanwege zijn dyslexie moeite mee had. Jendoubi vertelde, Soons schreef het precies zo op. Soons: “Om ervoor te zorgen dat alles was zoals hij het zou willen schrijven.”
Jendoubi, afkomstig uit de Verenigde Arabische Emiraten en gevlucht vanwege politieke problemen, maakte een verhaal over drie duikscholen. Hij wilde onderzoeken hoe duiken tijdens corona gaat. “Onder water kun je namelijk niemand besmetten,” aldus Jendoubi, die aan duiken verslaafd raakte toen hij jong was. “Ik had een eigen boot en met een vriend ging ik eerst snorkelen. Maar we wilden dieper de zee in. Via een duikschool nam ik daarom lessen en uiteindelijk kreeg ik een officieel diploma.” Hij volgt nu de opleiding monteur mechatronica aan ROC Westpoort, en heeft nog geen verblijfsvergunning.
Het team telt met Soons erbij 24 leden, onder wie slechts vier vrouwen. “Er wonen meer mannen in het azc en het was gezien de culturen lastiger om vrouwen te benaderen,” zegt Soons. Een van de vrouwen is Nesma Monawer (31), gevlucht uit Jemen. Na haar studie architectuur in Turkije kon ze niet meer terug naar Jemen vanwege haar coming-out. Ze heeft een verblijfsvergunning en woont sinds een paar weken in een appartement in Heemstede.
“Ik wilde meedoen, want hoewel ik nu in Nederland woon, merk ik dat er cultuur- en taalbarrières zijn. Mensen weten niet wie wij vluchtelingen zijn. Op deze manier kunnen we kennismaken en het helpt ons integreren.”
Ze hoopt dat mensen de situaties van vluchtelingen uiteindelijk beter begrijpen en schreef een artikel over de hijab, waarvoor ze drie vrouwen interviewde. “Ik wil laten zien dat sommigen de hijab gedwongen dragen en anderen omdat ze erin geloven. Sommige vrouwen voelen nog steeds sociale controle en willen hun familie niet teleurstellen, ook al wonen ze nu hier. Voor anderen geeft de hijab een veilig gevoel. Voor mij staat de hijab voor verplichtingen, zoals niet naar buiten mogen of niet met mannen mogen praten.”
Soons is twaalf tot veertien uur per dag bezig met het project. Het geeft hem voldoening, maar hij verdient er niets aan. “Iedereen doet alles vrijwillig. Honderd procent van de inkomsten gaat naar de krant, die je voor nul, vijf, twintig of vijftig euro online kunt bestellen. Voor elke vijf euro kunnen we 25 extra kranten laten drukken en gratis in de bus doen bij anderen.”
De teller staat op 34412 kranten, door 389 bestellingen en twaalf betalende adverteerders. Het oorspronkelijke streven was om er 25.000 te verkopen, het doel is nu 50.000. “Dat zou hard zijn,” aldus Soons, die geen verwachtingen had toen hij het project begon.
Toolkit
De Nieuwste Amsterdammer kwam zonder overheidssubsidie tot stand, benadrukt hij. “Vaak zeggen mensen: voor die vluchtelingen betaal ik, daar gaat mijn belastinggeld. Als mensen de krant kopen of adverteren, is dat bewijs voor draagvlak.”
De krant is in heel Nederland te bestellen, maar de extra kranten zullen vooral ‘in een zo groot mogelijke straal rondom het azc’ worden verspreid. Soons: “Om een band op te bouwen met de buurt. De bewoners daar komen in contact met de azc-bewoners. Er is altijd veel protest tegen een azc, nu leert de omgeving de asielzoekers kennen.”
Voor Sherif Ibrahim was dat ook reden om mee te doen: “Veel mensen zijn nooit in een azc geweest. Maar wij zijn goede mensen met goede hersenen en ideeën. Dat wil ik laten zien.”
Vooralsnog wordt de krant, op gerecycled papier, eenmalig uitgegeven, te bestellen tot een week na uitgifte. Of er een vervolg komt en in welke vorm, is de vraag. Soons: “Is het interessant om dit nog een keer vanuit hetzelfde azc te doen? Sommigen willen nog een artikel schrijven, anderen vonden het tof voor een keer. Maar er zijn vijftig azc’s in Nederland. De Nieuwste Amsterdammer kan ook De Nieuwste Utrechter zijn. Wellicht kan er een soort toolkit komen waarmee je dit ook op andere locaties opzet.”
Het lijkt Soons in ieder geval mooi om de stem van asielzoekers te versterken en hen zo kansen te geven.
