Imelda Marcos’ comeback is een huiveringwekkend sprookje

Op 18 januari 1982 ging het eindelijk gebeuren. Imelda Marcos had haar uiterste best gedaan om de Filipijnen tot een nieuw brandpunt in de internationale filmwereld te maken. De opening van de eerste editie van het Manila International Film Festival moest de kroon op haar werk worden. Er draaiden zeventien films in de competitie, waaronder nieuw werk van gerenommeerde regisseurs als Rainer Werner Fassbinder, Lawrence Kasdan, François Truffaut, Karel Reisz en Peter Weir. Er kwamen filmmakers, sterren en verslaggevers uit de hele wereld naar het nieuwe festival. Het evenement kreeg extra cachet omdat het de inwijding van het Manila Film Center markeerde.

Vanzelfsprekend kregen dictator Ferdinand Marcos en diens daadkrachtige echtgenote Imelda een ovationeel onthaal bij de opening van het nieuwe festivalpaleis. De Filipijnen stonden op de kaart, ook in de filmwereld. Maar in de wandelgangen werd er gefluisterd en geluisterd. Het in Brutalistische stijl uit beton en cement opgetrokken Manila Film Center was in minder dan een jaar van een idee tot een tastbare realiteit getransformeerd. De snelle constructie zou levens gekost hebben. Architect Froilan Hong verklaarde desgevraagd dat er bij een ongeluk met een steiger zeven bouwvakkers waren omgekomen. Het was een tegenslag, maar de slachtoffers waren allemaal geborgen en met gepast ceremonieel ter aarde besteld.

Levend begraven

Hongs verklaring was mijlenver bezijden de waarheid. Bij het hoge bouwtempo werkten vierduizend arbeiders in drie ploegen maanden dag en nacht door om de festivaldeadline te halen. Bij het steigerongeluk kwamen 169 bouwvakkers om. Een groot aantal werd levend begraven in versgestort sneldrogend cement. Opzichters en bewakers van het Marcos-regime ontzegden toegesnelde reddingswerkers en ambulances negen uur de toegang tot de bouwplaats. Er moest eerst een officiële verklaring worden opgesteld. En het cement moest intussen mooi strak uitharden.

Allicht: een prestigieus festival ontvangt prominente gasten niet op een rode loper met kreukels, laat staan bobbels. Stel je voor dat je sterren bij hun galapremière struikelen. Dat is een blamage, dan komt er nooit meer iemand die ertoe doet. Wie op het wereldpodium de aandacht opeist moet zijn zaakjes op orde hebben. Alles voor de show en geen halve maatregelen. De nare verhalen die her en der in obscure krantjes worden gepubliceerd doe je af als valse geruchten. Haat en nijd.

Imelda Marcos kreeg haar festival. In januari 1981 had ze een wens en een kale vlakte, een jaar later stond er een filmpaleis en lag er een rode loper over een massagraf. In de Filipijnen ging de deksel op de doofpot, maar in de internationale filmpers kregen festivalverslagen een rouwrand. Het zou nog vier jaar duren voor het regime ten val kwam. Intussen was er naar schatting 5 tot 10 miljard dollar uit de staatskas weggesluisd. In Lauren Greenfields ontluisterende documentaireportret The Kingmaker (2019) konden we zien waar een deel van de buit aan besteed werd. Imelda heeft een Picasso, een Monet en een heuse Michelangelo aan de muur hangen. Alles en iedereen heeft een prijs.

Reputatie van een spookhuis

Lauren Greenfield liet het infame filmfestival buiten beschouwing in haar ontmaskering van de dictatorsweduwe. Het evenement is nu een curieuze voetnoot in een verbijsterend gruwelijke kroniek, die in 1965 met de verkiezing van Ferdinand Marcos begon en nog altijd geschreven wordt. Zoon Bongbong Marcos werd afgelopen zomer tot president van de Filipijnen verkozen, na een campagne waarin de waarheid een rekkelijk begrip was en het nieuws niet in kranten, maar op sociale media werd gelezen. Dictatuur? Vind ik leuk!

Imelda’s filmfestival vervulde dezelfde functie als het WK voetbal in Qatar. Wie de natie in de vaart der volkeren wil opstoten en prestige zoekt, plundert de staatskas en koopt een schitterend evenement. Het filmfestival vervloog echter voor het goed en wel begonnen was: er kwam geen tweede editie. Het betonnen gevaarte doorstond de aardbeving van 1990, maar heeft de reputatie van een spookhuis. Het is onwaarschijnlijk dat de internationale gasten van Imelda’s festival vooraf wisten wat er bij de bouw gebeurd was, maar de wandaden van het regime van Marcos waren allang geen geheim meer.

De misstanden bij de bouw van de stadions in Qatar zijn uitvoerig gedocumenteerd, net als de corruptie die het WK voetbal naar het Arabische emiraat bracht. Met het Manila International Film Festival in het achterhoofd kun je bij elke wedstrijd de vraag stellen hoeveel dode bouwvakkers er onder de grasmat liggen.

The Kingmaker is onder meer te zien op NPO Plus.