Het leven van deze ronddwalende jongeren is tot stilstand gekomen

Het zou de tijd moeten zijn waarin alles gebeurt: feesten, experimenteren, verliefd worden. Maar het leven, zeker ’s avonds, is tot stilstand gekomen. Saskia van den Boom fotografeerde dwalende jongeren in de stad. Vertederend. Met een rauwe rand.

Wanneer haar dochtertje in bed ligt, glipt Saskia van den Boom (38) het huis uit, haar fototoestel in de hand. Ze houdt van wandelen. Al is het nu vooral bevreemdend. De normaal zo levendige stad is uitgedoofd. Ze struint straatjes en pleinen af, op zoek naar reuring, een stuiptrekking die de stad weer even doet oplichten, voor heel eventjes uit haar slaap haalt.

Het zijn vooral jongeren die buiten ronddwalen. Alleen, of in kleine groepjes, vastgeplakt aan stadsverlichting of een neonlamp van een kroeg die dicht is. Starend in de nacht. Een jongen denkt aan het meisje dat naast hem zit bij wiskunde. Die de pagina’s van haar lesboek gebruikt als vloei voor de jointjes die ze draait. Zij is cool, hij is verliefd. Hij heeft haar al lang niet meer gezien.

Nog geen avondklok

Het is januari, de huidige lockdown duurt al een maand, de avondklok is nog niet ingesteld. Je mag met maximaal drie mensen buiten zijn. Na acht uur is het verboden om alcohol te drinken. Veel jongeren drinken stiekem, de alcohol verstopt in een colaflesje, zoals ze ook weleens doen tijdens het indrinken, om hun ouders in de waan te laten dat ze niet meer dan drie glazen alcohol drinken voordat ze de kroeg in gaan.

_{Tekst gaat verder onder de foto’s}

Twee jongens op het Rembrandtplein roken een jointje. Straks gaan ze ook andere drugs gebruiken. Ze maken een tamme, sombere indruk. Zijn ze eenzaam? Of op z’n minst alleen?

Eenzaamheid

Filosoof Marjan Slob schrijft daar mooi over in De lege hemel. Ze stelt dat eenzaamheid geen emotie is, zoals woede of vreugde. Het is iets dat je niet ziet bij een ander. Het is een gevoel. Je duidt je situatie, constateert dat bepaalde verwachtingen niet worden ingelost. Dat je verbinding zou kunnen hebben met iemand, of een groep, maar dat die verbinding ontbreekt. Je stelt je, kortom, een situatie voor die er niet is, misschien zelfs nooit is geweest, maar er wel had kunnen zijn.

Dat gevoel bekruipt je wanneer je naar de jongeren kijkt die Van den Boom, overdag werkzaam als woordvoerder van het OLVG, heeft gefotografeerd. Het heeft iets puur en vertederends, maar ook een rauwe rand. Tieners in de bloei van hun leven. Maar het gaat even niet zoals ze zich hadden voorgesteld.

Ze laten haar dichtbij komen. Waarschijnlijk omdat ze niet hun moeder is. Ze is een voorbijganger met een fototoestel. Geïnteresseerd en zonder oordeel. Sommigen vertellen haar over hun verveling en frustratie. Ze zitten niet samen in de klas, gaan niet met vrienden naar de kroeg, staan niet met hun teamgenoten op het sportveld.

Cruciale jaren

En ja, ze hebben nog een heel leven voor zich. Maar de tienerjaren zijn cruciaal. Ze ontwikkelen een identiteit, zoeken naar hun plek in de samenleving, vormen zich als jongvolwassene. Dat kun je niet alleen, daar heb je anderen voor nodig.

De Franse filosoof Blaise Pascal had dit waarschijnlijk een interessante tijd gevonden. Hij schreef in de 17de eeuw al over eenzaamheid. Mensen kunnen volgens hem niet rustig stil blijven zitten in een kamer, ze vinden het verschrikkelijk om alleen te zijn met hun gedachten. Dus zoeken ze constant naar afleiding en verstrooiing, want verveling is onverdraaglijk, het laat je nadenken over de zinloosheid van het bestaan.

Een sombere observatie, maar ze toont ons eeuwenoude verlangen naar afleiding aan. Er komt geen einde aan ons gevecht tegen de verveling en eenzaamheid.

Afgewezen worden

Het is moeilijk om daarin te berusten. Helemaal wanneer je 17 bent. Dat is geen leeftijd voor reflectie of relativering. Natuurlijk niet. Alles moet nu gebeuren. Zoveel mogelijk samen zijn met vrienden, feesten, alcohol, experimenteren, verliefd worden, afgewezen worden, opnieuw verliefd worden. Samen leren hoe het is om op eigen benen te staan. Dat lukt niet in isolatie, alleen in je kamertje. De meest leuke, onbezorgde en onbezonnen jaren van je leven tikken voorbij.

Een groepje tieners vertelt Van den Boom dat ze stiekem in parkeergarages afspreken, waar de politie niet komt. Zo kunnen ze toch meer mensen tegelijk ontmoeten, een geïmproviseerd feestje organiseren, of gewoon samenkomen en kletsen, dingen doen die je liever ergens anders dan thuis doet, een muurtje verwijderd van je ouders. Soms ontstaan er flarden van de sfeer van het klaslokaal of de volle kroeg, dat als een filter over de parkeergarage valt. Dan voelt het voor eventjes weer alsof ze leven zonder restricties.

Sommige jongeren praten wel een uur lang met Van den Boom. Ze zijn eerlijk en open. De een zegt al langer drugs te gebruiken, de ander dat hij pas tijdens de lockdown is begonnen, tegen de verveling, om de sleur te doorbreken. Met een groepje jongeren spreekt ze af dat ze hen de komende periode blijft volgen. Een paar weken later zullen ze aanwezig zijn bij de rellen tegen de avondklok. Gewoon, om te kijken. Adrenaline te voelen. Om weer eens ergens naar uit te kijken, zoals je voorheen op maandag in de klas al kon vooruitlopen op de zaterdagavond in de stad.

Want dat is lang geleden: toeleven naar een leuke avond. Dat je van tevoren al weet: dit gaat legendarisch worden. We zijn nu eenmaal in tijd verzonken wezens, hunkerend naar wat de toekomst ons gaat brengen.

Bezig zijn met hoe het beter of leuker kan. Met dingen die we nog gaan doen, ontdekken, inrichten. Zo houdt de mens zichzelf in balans. Dromen over de toekomst, reflecteren op het verleden. Raakt die toekomst troebel, krijgt onze melancholieke natuur de overhand. We worden zwartgallig, depressief, moedeloos. We raken uit balans.

Toestemming

Vrijwel iedereen geeft Van den Boom toestemming een foto te maken. Waarom laten ze haar toe? Misschien omdat ze zich gezien voelen. Het fijn vinden om aandacht te krijgen van iemand van buiten de eigen, kleine kring. En bovendien: je leert een nieuw iemand kennen! Hoelang is dat geleden?

De ontmoetingen zetten Van den Boom aan het denken. Ze weet nog hoe ze zelf 18 was. Ze ging studeren, genoot van totale vrijheid, de wereld lag aan haar voeten. Wat zou ze doen wanneer haar dochter tien jaar ouder was geweest? Hield ze haar binnen, beschermend, behoedend, of juist vrij, onbegrensd in haar zoektocht naar beroering. Het lijkt haar ingewikkeld. Een vals dilemma.

Sjeu

Intussen zijn we een maand verder. De avondklok is al een poos van kracht. Die gumt het laatste beetje sjeu uit de levens van veel jongeren. Maar er is altijd reuring te vinden, voor wie goed zoekt. Ergens in een afgelegen parkeergarage komen jongeren samen. Niet omdat ze lak hebben aan de regels, of aan zwoegend zorgpersoneel op de ic, maar omdat ze niet anders kunnen.

En ergens in die parkeergarage ziet de jongen het meisje uit zijn wiskundeklas. Hij loopt naar haar toe en kust haar. Ze smaakt naar hasj en y-kwadraat. De stad licht even op.