Dit zijn de tien grootste CO2-vervuilers in Amsterdam

Wat hebben een ziekenhuis, een datacenter en een chemische fabriek gemeen? Ze staan in de top 10 van CO2-uitstoters in Amsterdam. ‘Als er geen schoorsteen op het dak staat, betekent het niet dat het bedrijf schoon is.’

Als het ging om een wielerkoers konden we spreken van een straatlengte voorsprong – zo groot is het verschil tussen de Hemwegcentrale en de overige bedrijven uit de top 10 van grootste uitstoters van CO2 in Amsterdam. Met 4200 kiloton per jaar is de Hemwegcentrale goed voor ­zeven keer zoveel als de nummer twee, afvalenergiebedrijf AEB. Maar niet lang meer. Begin volgend jaar sluit de ­kolencentrale waar al zoveel om te doen is geweest. Dan blijft op Westpoort alleen een elektriciteitscentrale op aardgas over, met hooguit een kwart van de CO2-uitstoot.

Het blijkt allemaal uit een ranglijst die wethouder Marieke van Doorninck (Klimaat) naar de gemeenteraad heeft gestuurd. Na nummer twee AEB volgt weer een groot gat met de rest. Meteen blijkt dat het een beetje nattevingerwerk is, zo’n Amsterdamse ranglijst voor een mondiaal probleem als broeikasgassen. Want aan de oostrand van de stad staat nog een energiecentrale van Vattenfall, het vroegere Nuon. Maar dat is net over de grens in Diemen. Hadden we de gemeentegrens honderd meter opgeschoven, dan was deze centrale met 1218 kiloton de nummer twee in de lijst.

Divers gezelschap

Uit het lijstje blijkt verder dat het een heel divers gezelschap is, deze top 10. En de uitstoot van deze bedrijven is stuk voor stuk minstens duizend keer zo groot als die van een gemiddeld huishouden. In de lijst duikt bijvoorbeeld ook het AMC op, dat met een kleine energiecentrale een groot deel van zijn eigen elektriciteit opwekt. En verder: de sojaverwerking van Bunge, de rioolwaterzuivering op Westpoort en twee chemische fabrieken. Daarmee laat de lijst vooral zien wat we al langer weten: dat Amsterdam geen industriestad is, maar een kennisstad. De nummer tien van Amsterdam, Sonneborn, staat in de landelijke rangschikking op nummer 235.

In de top 10 staan bovendien twee datacenters. Daar kijkt Hendrik Jan Biemond van op. Als gemeenteraadslid voor de PvdA vroeg hij Van Doorninck om de ranglijst. “Als er geen schoorsteen op het dak staat, betekent dat dus niet dat het bedrijf in kwestie schoon is. We willen een klimaatneutrale stad worden, de hightech bedrijven die we naar Amsterdam halen, hebben meer impact dan ik dacht.”

Biemond wil de lijst gebruiken om bedrijven te wijzen op hun verantwoordelijkheid. “Hiermee kan wethouder Van Doorninck het gesprek aangaan met de grote vervuilers,” zegt hij. “We vragen van de Amsterdammers om korter te douchen of na te denken voor ze het vliegtuig in stappen, om hen bewust te maken van hun keuzes. Dat moeten we dan ook doen bij de grote bedrijven in deze stad.”

Binnen de top 10 is de rol van de gemeente overigens niet al te groot. Bij zeven van de tien bedrijven ligt het toezicht bij de provincie. Het kabinet denkt intussen hardop over een CO2-belasting voor de industrie. Die kan energie­besparing extra aantrekkelijk maken. Amsterdam heeft al laten weten dat het daar een groot voorstander van is.

Bij mkb-bedrijven kan de gemeente dan weer wel grote invloed hebben. Door de Wet Milieubeheer kunnen ­gemeenten bedrijven dwingen alle energiebesparende maatregelen te nemen die zich binnen vijf jaar terugverdienen. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, zo bleek vorig jaar nog. Supermarktketen Aldi verzette zich met hand en tand tegen de maatregelen die Amsterdam wilde opleggen en de gemeente beet uiteindelijk in het stof bij de Raad van State.

Datacenters

Twee buitenbeentjes in de top 10 zijn de datacenters van Global Switch en Equinix. Amsterdam is een belangrijk ­internetknooppunt en daarom een ­geliefde locatie voor de dataopslag­bedrijven. Nu al liggen in en om de stad zo’n 35 datacenters en dat worden er snel meer. Stuk voor stuk zijn het grote stroomslurpers.

Anders dan bij de rest van de top 10, staat bij datacenters geen schoorsteen op het dak waar de CO2 de lucht in gaat. De uitstoot vindt plaats bij de energie­leverancier. Als de stroom duurzaam wordt opgewekt, idealiter met wind­molens die speciaal voor het datacenter worden gebouwd, is de uitstoot nihil. Maar lang niet alle datacenters kopen deze donkergroene stroom.

Een mogelijke besparing kan worden ­geboekt door de warmte die uit de computerservers slaat nuttig te gebruiken. Daarmee wordt de CO2-uitstoot niet kleiner, maar het bespaart elders energie. Rond Science Park en bedrijventerrein Amstel III zijn plannen voor warmtenetten die honderden woningen verwarmen met restwarmte uit datacenters.

Sonneborn

Op de verpakking staat Sonneborn nooit vermeld, maar als bestanddelen van cosmetica zijn de stoffen uit deze fabriek in het Westelijk Havengebied in heel wat Amsterdamse badkamers te vinden. Sonneborn maakt extreem zuivere aardolieproducten en die worden bijvoorbeeld gebruikt voor lippenbalsem, luierdoekjes en farmaceutische producten. De productie gaat gepaard met veel warmte, vandaar de royale CO2-uitstoot.

Sonneborn is daar al jaren mee bezig, ook al omdat minister Eric Wiebes vanwege de aardbevingen de hele industrie wilde verplichten binnen enkele jaren uit te kijken naar een alternatief voor Gronings gas. Nu Wiebes daarvoor alleen de allergrootste gasverbruikers aanspreekt, is bij Sonneborn de druk wat van de ketel.

Maar ook de gasprijs is een prikkel om te besparen. “Dat maakt ons alleen maar creatiever,” zegt Floris Hekster, bij Sonneborn verantwoordelijk voor de productie en het onderhoud. “Zo werkt het bij jou thuis ook.” Bovenop de CO2-prijs binnen het Europese systeem voor emissiehandel ook nog een Nederlandse CO2-belasting, vindt hij dan weer niet verstandig. “Onze concurrenten zitten niet in Nederland. Zo’n belasting zorgt voor een ongelijk speelveld.”

Overgaan op elektriciteit is technisch mogelijk. Het gaat bij Sonneborn ook weer niet om extreme temperaturen. Aan de andere kant: groene stroom is er nog weinig, het is duur en het is nog de vraag of het stroomnet opgewassen is tegen nieuwe grootverbruikers. En voor een klein deel gebruikt de fabriek toch warmte van bijna 200 graden, wat met elektrische boilers duur uitvalt en niet ­efficiënt is.

Daarom is Sonneborn, waar 175 mensen werken, ook wel zeer geïnteresseerd in de ontwikkeling van een stoomnet rond de afvalverbranding van AEB ­Amsterdam. Dat onderzoekt de mogelijkheden van een pijpleiding naar de biodieselfabriek van Argent Energy. Als dat een succes wordt, kan Sonneborn grotendeels van het gas.

Albemarle

Aardewerk, daar lijkt het op. Albemarle maakt in de fabriek aan het IJ in Noord katalysatoren die de raffinage van diesel en benzine schoner laten verlopen. Als hij leken uitlegt hoe het productieproces van de ‘kat’ verloopt, vergelijkt Eelco Vogt van Albemarle het graag met Delfts blauw. Daarmee is meteen gezegd dat er iets wordt gebakken.

Albemarle gebruikt dus veel warmte, op temperaturen van een paar honderd graden. Ook wordt er veel gewassen en gedroogd. Daarvoor verstookt de chemische fabriek nogal wat aardgas. “We werken op grote schaal met veel warmte, dus dan stoot je ook veel CO2 uit,” zo verklaart Vogt de derde plek op de ranglijst. Landelijk gezien staat Albemarle overigens niet eens in de top 100.

Albemarle, waar 450 mensen werken, kijkt al uit naar alternatieven voor aardgas die minder broeikasgassen uitstoten. Duurzaam opgewekte elektriciteit is een mogelijkheid. Daarvoor ziet Vogt nog wel wat struikelblokken, vooral vanwege de grote hoeveelheden stroom die nodig zijn. “Dat los je hier niet op met een verlengsnoer.”

Intussen kijkt Albemarle ook naar mogelijkheden om een groter deel van de warmte uit de fabriek nuttig te ­gebruiken. Vlakbij wordt het Hamerkwartier gebouwd, dus het lijkt logisch om voor de nieuwe wijk restwarmte van ­Albemarle te gebruiken. Tenzij ­Amsterdam de IJ-oevers liever leegruimt voor een boulevard, natuurlijk. Vogt: “Dat wordt weleens geopperd, maar wij hebben geen plannen om weg te gaan.”