Deze artiesten mogen eindelijk weer het podium op – ‘Die energie en interactie zijn zó belangrijk’

De theaters vullen zich weer: geroezemoes in de zaal, het orkest is aan het stemmen. Zes artiesten stappen na een lange periode van stilte weer het podium op. ‘Die energie, die interactie, dat is zo belangrijk.’

“Natuurlijk: de honger is er. We wíllen op het toneel. We móeten op het toneel, dans leeft op het toneel; dat onderdeel van het publiek en het theater hoort bij je ontwikkeling als danser.”

Choreograaf en danser Sedrig Verwoert (29) werd aangesteld als young creative associate bij Het Nationale Ballet, midden in de pandemie. Hoewel het werk niet wegviel, werd hij wel uitgedaagd. “Wat ik zo mooi vond, is dat we allemaal tegelijkertijd even naar nul zijn gegaan – we moesten wel. Voor het eerst denk ik dat we wereldwijd toch wel door eenzelfde soort gedachtestroom zijn gegaan. Dat kan voor een andere shift zorgen.”

Het ‘gesprek’ is volgens Verwoert erg belangrijk, de dialoog die ontstaat in de zaal. “Er zijn heel veel mensen die mij al een paar jaar volgen, die ik dan tijdens de voorstelling weer zie. Ik vind het oprecht altijd spannend, want het is een intiem moment. Heerlijk vind ik het, om het toneel te hebben.”

Verwoert kijkt het liefst vooruit, met veel energie werkt hij aan zijn nieuwe repertoire. “Deze periode is een heel leerzaam en mooi proces geweest. Ik hoop dat we eruit leren dat we dingen ook op een andere manier kunnen doen. Het zou stom zijn als we dat niet zouden doen. Maar hé, we’re people.”

Ivana Alkovic (42) en Maarten den Hengst (40) zijn niet alleen een stel, ze vormen ook samen het pianoduo Amacord. Lang konden ze door de coronacrisis het podium niet op.

Den Hengst: “Helemaal aan het begin was het wel spannend. Het was eerst een kans om vijf nieuwe programma’s te leren; ik was heel ambitieus, maar op een gegeven moment ebde dat weg.”

Alkovic: “Het allermoeilijkste kwam daarna. Dat je iets had voorbereid en dat het dan werd gecanceld, dan moet je steeds weer inspiratie vinden om door te werken. Als je helemaal geen doel hebt, is dat niet te doen.”

Den Hengst: “Het is echt alsof je in een soort limbo zit. Inspiratie opdoen is ook naar andere concerten gaan, lekker uit eten gaan en met vrienden samen kunnen zijn. Dat werd steeds minder, daar wordt het letterlijk schraal van.”

Het verlangen naar een volle zaal was voor beiden groot. Den Hengst: “Stilte in een volle zaal is iets onbeschrijfelijk moois. Musici en het publiek maken samen een reis door. Iedereen zit op het puntje van z’n stoel en dan die ontlading van een volle zaal applaus, dat is toch echt wat anders dan een heel zacht, wel goedbedoeld, driekwart applaus.”

Toch is het weer mogen spelen voor publiek, hoe klein ook, heel bijzonder. “Als de helft van je identiteit wegvalt, voel je je maar half af. Als je er dan weer staat... zo goed ben ik lang niet meer wakker geworden. Ik schrok er bijna zelf van. Dat die halve leegte gewoon opgevuld was. Je kan thuis in je hoofd eindeloze ideeën hebben, maar dan zal je nog maar moeten zien of dat voor een publiek ook zo is.”

Alkovic: “In wat ik speel probeer ik altijd een verhaal te vertellen. Dat je dat met het publiek meemaakt, die energie, die interactie, dat is zo belangrijk.”

Acteur en schrijver Saman Amini (32) zoekt in zijn werk altijd naar verbinding, met zijn spelers en met zijn publiek. Maar in de coronatijd kwam hij vooral zichzelf tegen.

“De demonen uit het verleden kwamen me halen. Ik kon niet meer van ze weg. Ik denk dat de meeste mensen een soort trauma met zich meedragen. In de coronatijd kon ik er niet meer van wegrennen.”

Het heeft Amini als maker en schrijver veranderd. “Ik had het gevoel dat ik mezelf al wel genoeg kende om te kunnen acteren, maar als je iets wilt maken, gaat het over wijsheden in het leven. Corona heeft me wel wijzer gemaakt in die periode. Enorm eigenlijk. Dat zal zich wel vertalen in wat ik maak.”

Amini wil zijn openbaringen delen met de wereld, zoals hij ook zijn ervaringen met racisme naar voren brengt in zijn laatste stuk A Seat at the Table. Met het vertellen van verhalen legt hij een verbinding. “Dat er een zwarte vrouw naar de voorstelling komt en zegt: ‘Ik maak dit fucking mee, elke dag. Dank je wel voor het vertalen van mijn pijn’.”

In de stilte van de coronatijd werd voor Amini het doel in zijn leven steeds duidelijker. “Ik denk dat ik erachter ben gekomen wie ik ben. Doordat al het werk van me werd afgepakt, moest ik mezelf in de ogen kijken. Ik ben een jongen die heel veel heeft meegemaakt en die al die ervaring vertaalt in verhalen en muziek. Dat is mijn missie in het leven.”

Actrice Tine Cartuyvels (35) zou na de geboorte van haar zoontje weer gaan spelen. Maar toen kwam de coronacrisis. De stilte greep ze aan om zichzelf verder te ontwikkelen. “Als acteur heb je veel meer talenten, ook op andere gebieden. Acteren is zo breed, het is eigenlijk emotioneel veldwerken. Je begrijpt heel veel van emoties en kunt daarmee ook andere mensen helpen. Ik dacht: misschien moet ik wel iets totaal anders doen, en toen ben ik een ademcoachopleiding gaan volgen. Af en toe komen er nu mensen bij mij een ademsessie doen.”

Wel groeide het verlangen om weer te spelen. “Ik voelde het echt kriebelen na een tijd. Ik miste het contact met verschillende mensen. Heel het verhaal vertellen, voor mij is dat een soort ceremonie waar ik instap. Dat is toch nog altijd iets waar ik heel hard op kick.”

Het samenkomen in de kunsten is volgens Cartuyvels voor iedereen heel belangrijk. “Het is iets wat echt niet mag weggaan, of wegebben. Nu is het zo makkelijk om achter je toestel te kruipen en in díe wereld te blijven. Ik denk dat de stilte ook heel goed is geweest. Dat mensen nog meer het belang voelen van cultuur.”

Cartuyvels speelt in haar laatste voorstelling bij HNTjong voor kinderen. “Dan voel ik me heel dankbaar dat ik daar mag staan. Je ziet nog zo de wonden van die hele coronaperiode, ook bij het publiek. Daarom beschouw ik ­optreden als een kans, zo van: kijk maar, ik hoop dat jullie hier ten volle van ­kunnen genieten en hier iets uit mee kunnen nemen.”

“Ik maak muziek en ik zing omdat het echt mijn passie is, omdat het mijn hart is en zo’n groot deel van mijn identiteit.”

Als mezzosopraan Barbara Kozelj (43) haar beroep niet kan uitoefenen, wordt ze naar eigen zeggen een minder leuk mens. “Ik merkte in de coronatijd meer dan ooit dat je van drie maanden achter elkaar alleen in je kamertje oefenen ook niet blij wordt. Het gaat bij mij namelijk heel erg om het sámen muziek maken. Om het contact tussen de musici, met een pianist of met het orkest. En dan de uitvoering ervan, met de adrenaline, met het podium, met het publiek in de zaal. Dat is zo magisch, dat kun je echt met niets anders vergelijken.”

Kozelj heeft in het eerste coronajaar verschillende livestreamconcerten gegeven. Zingen voor de camera in een lege zaal maakte het gemis van het publiek alleen maar groter. “Je geeft je hart, je geeft je ziel, maar er is niemand in de zaal die de muziek kan ontvangen en er is dus geen uitwisseling van energie. Ik ben getraind om in een zaal op zo’n manier te zingen dat ook de laatste rij mijn emotie meekrijgt. Zonder publiek is het bijna alsof je een heel ander beroep hebt.”

Die eerste keer weer op het podium zal ze daarom ook nooit vergeten. “We waren allemaal ontroerd toen we het stuk doorspeelden, omdat we het zo erg hadden gemist. Ook de eerste keer dat ik zelf naar een concert ging en gewoon het orkest hoorde stemmen, kreeg ik al tranen in mijn ogen. Het is niet te vergelijken met een opname, omdat het echt anders binnenkomt. Daarom vind ik het ook erg dat het zo lang niet mocht.”

Kozelj kon het bijna niet bevatten, zo’n periode verwijderd van kunst. “Ik geloof echt dat kunst alles beter maakt. Het is troost, het is goed voor je ziel, goed voor je hersenen, je komt in contact met jezelf, maar ook met de ander. Je kunt gaan reizen in je hoofd naar andere plekken, je kunt ontroerd raken, je kunt er stil van worden, je kunt er boos om worden. Juist in dit soort moeilijke tijden is kunst extra belangrijk.”