‘Reflect on reality’ is het thema van de 32ste editie van documentairefestival Idfa, dat volgende week aftrapt in Carré. Het aanbod is reuze met 329 films, daarom: 14 tips.
1. Sunless Shadows
De openingsfilm portretteert een groep minderjarige meisjes die in een Iraanse jeugdgevangenis zitten voor moord. Ze brachten hun vader, hun echtgenoot of een ander mannelijk familielid om het leven. Regisseur Mehrdad Oskouei, in 2010 onderscheiden met een Prins Claus Prijs, is een specialist in dit soort delicate onderwerpen binnen de Iraanse maatschappij. Intiem brengt hij het leven in de cel die de meisjes delen in beeld – opgesloten, maar ook afgeschermd van de patriarchale buitenwereld.
2. In a Whisper
Poëtisch, van heimwee en ontworteling doordrenkt portret van de Cubaanse hartsvriendinnen Patricia Pérez Fernández en Heidi Hassan, die elkaar videobrieven zijn gaan sturen nadat ze beiden naar Europa zijn vertrokken. In a Whisper bevat ook fijne beelden van Amsterdam, ‘de stad van Johan van der Keuken’, waar de destijds 24-jarige Pérez Fernández besloot dat ze niet meer terug wilde naar Cuba.
3. The Kingmaker
De Amerikaanse fotograaf annex filmmaker Lauren Greenfield etaleerde haar fascinatie voor rijkdom eerder in de prijswinnende documentaires Generation Wealth en The Queen of Versailles. In The Kingmaker duikt ze in het exorbitante leven van Imelda Marcos. In haar appartement in Manilla, waar werken van Picasso, Monet en Michelangelo aan de muur hangen, blikt de inmiddels 90-jarige weduwe van voormalig president Ferdinand Marcos terug en vooruit: ze heeft de ambitie weer een paradijs van de Filipijnen te maken. Met fraai archiefmateriaal en ontluisterende opnamen van een met bankbiljetten strooiende Imelda en het eiland Calauit, waar ze meer dan 250 inheemse families verdreef zodat ze er haar privésafaripark kan openen.
4. The Danube Exodus
Idfa laat niet alleen fonkelnieuwe documentaires zien, maar ook bijzonder ouder werk, zoals The Danube Exodus (1998) van de Hongaarse found footage-filmmaker Péter Forgács. Van het door kapitein – en fervent amateurfilmer – Nándor Andrásovits nagelaten 8 mm-materiaal monteerde Forgács een historisch document: de exodus per Donaukruiser van bijna 900 Slowaakse, Hongaarse en Oostenrijkse Joden. Na de vertoning gaat Forgács onder leiding van studenten geschiedenis en Europese studies van de UvA in gesprek met historica Ewa Stanczyk en Peter Delpeut, die zelf de found footage-film Lyrisch nitraat maakte.
5. True Copy
Soms is het fijner om bedrogen te worden dan om de waarheid te kennen, stellen Bart Baele en Yves Degryse. Hun theatergroep Berlin maakt multimediaal theater op de grens van documentaire en fictie. In True Copy, onderdeel van het programma ‘Idfa on stage’, dat de kruisbestuiving tussen docu en podiumkunsten uitlicht, portretteren ze meestervervalser Geert Jan Jansen. Die vervalste Appel en Picasso zo goed, dat de makers zelf zijn werken als het hunne accepteerden.
6. Let’s Talk
Deze dialoog tussen een moeder en dochter, beiden filmmakers, wordt afwisselend gefilmd in standaard filmformaat en het staande beeld van sociale media. Regisseur en producent Marianne Khoury vermengt die gesprekken met lumineuze beelden uit haar filmmakersfamilie. Khoury verzorgt op Idfa ook een van de Filmmaker Talks: uitgebreide gesprekken met gerenommeerde documentairemakers.
7. Froth
In waterkoude blauwtinten geschoten portret van een aantal bewoners van een spookstadje aan de Barentszzee. In de verte klinken flarden uit radio’s en televisies, maar het nieuws lijkt mijlenver verwijderd van hun dagelijkse, geïsoleerde werkelijkheid. Indrukwekkende debuutfilm van de jonge Rus Ilja Povolotski.
8. I Walk
De 83-jarige Deense filmmaker/sportjournalist/kunstenaar/dichter Jørgen Leth krijgt op het Idfa een oeuvreprijs. Ook wordt zijn nieuwste, zeer introspectieve documentaire I Walk vertoond. De poëtische mix van koortsdroomachtige beelden en observaties in voice-over maakt duidelijk dat Leth de zware aardbeving op Haïti in 2010, die ervoor zorgde dat hij niet meer kan lopen, nooit helemaal te boven is gekomen.
9. Rotjochies
De enige Nederlandse bijdrage in de competitie voor lange documentaires is het zeer intieme, integere en aangrijpende Rotjochies (Idfa hanteert overigens de Engelse titel Punks) van Maasja Ooms, die in 2017 veel indruk maakte met Alicia, een indringend portret van een meisje dat opgroeit in verschillende tehuizen. In Rotjochies draait het om vier jongens waar geen land mee te bezeilen valt. Nadat ze door de kinderrechter al van crisisopvang naar gesloten jeugdzorg zijn gedirigeerd, is een voorlopige ondertoezichtstelling hun laatste strohalm; op een afgelegen boerderij in Frankrijk moeten ze zichzelf, onder begeleiding van een hulpverlener, op het rechte pad zien te krijgen.
10. Town Bloody Hall
Met een programma van vier films brengt Idfa een eerbetoon aan de afgelopen augustus overleden documentairegrootheid D.A. Pennebaker en diens echtgenote Chris Hegedus. Het programma omvat klassiekers als Don’t Look Back (1967) en The War Room (1993), maar ook dit minder vaak vertoonde verslag van een debat in New York in 1971, waar de notoir machistische schrijver Norman Mailer het opneemt tegen leden van de vrouwenbeweging, onder wie Germaine Greer.
11. Rozsypne
Rozsypne, een afgelegen dorpje op het Oekraïense platteland, haalde 17 juli 2014 de wereldpers toen vlucht MH17 in het luchtruim boven het dorp werd neergehaald. Alle 298 passagiers kwamen om, en brokstukken, lichaamsdelen en andere restanten van mensenlevens kwamen terecht op de zonnebloemvelden rond het dorp. De berichtgeving focuste met name op de Nederlandse levens die verloren gingen. In hun poëtische ‘roomscale vr-ervaring’ Rozsypne bieden Nienke Huitenga-Broeren en Lisa Weeda een gefragmenteerd inkijkje in het leven van Nina, een bejaarde inwoner van Rozsypne.
12. Chile, Obstinate Memory
Het onbetwiste magnum opus van filmmaker Patricio Guzmán, hoofdgast van het festival, is het drieluik The Battle of Chile (1975-1979), over de aanloop naar en nasleep van de Chileense militaire coup van 1973. De sleutelfilm in zijn oeuvre is echter Chile, Obstinate Memory, die toont hoe de maker The Battle of Chile voor het eerst in eigen land vertoont en zo het gebrekkige nationale geheugen opvijzelt. Guzmán stelde ook een top 10 samen met films die hem als filmmaker hebben gevormd, met onder meer La jetée (1962) van Chris Marker en Moeder Dao, de schildpadgelijkende (1995) van Vincent Monnikendam.
13. Collective
De nasleep van een grote brand in een nachtclub brengt de wijdverspreide corruptie in het Roemeense zorgsysteem aan het licht. In deze boos makende documentaire volgt regisseur Alexander Nanau de mensen die zich daartegen verzetten, van slachtoffers van de brand tot de kersverse minister van Volksgezondheid. Zijn grootste helden blijken de journalisten van, nota bene, de lokale sportkrant, die zich vastbijten in hun ontdekking dat ziekenhuizen sterk verdunde desinfectans gebruiken.
14. Push
De Zweedse filmmaker en journalist Fredrik Gertten (Bananas!, Bikes vs Cars) volgt de speciale rapporteur van de Verenigde Naties voor adequate huisvesting, Leilani Farha, tijdens haar bezoeken aan steden als Montevideo, Parijs, Berlijn en New York, waar ze onderzoek doet naar de mistige praktijken van durfkapitalisten, speculanten en huisjesmelkers. “Dit gaat helemaal niet over huisvesting. De gebouwen fungeren als activa,” merkt de Nederlands-Amerikaanse socioloog en econoom Saskia Sassen op. Na de vertoning in Carré op zondagochtend 24 november is er een debat over gentrificatie en de (Amsterdamse) huizenmarkt onder leiding van Ronald Ockhuysen, hoofdredacteur van Het Parool, met Gertten, Farha, columnist Massih Hutak en hoogleraar Zef Hemel.
Documentairefestival Idfa, 20/11 t/m 1/12. Programma en kaarten op idfa.nl
