Bij theaterritueel Vrouwen in bad gaat het vrouwelijke publiek letterlijk in bad: ‘Het is zo louterend!’

Boven op zolder, in het kantoor van Female Economy aan de Herenmarkt, zitten Nazmiye Oral (53), actrice (ze maakte recent furore als Leyla Bulut in de Netflixserie Undercover en speelt sinds kort in Sleepers van Videoland) en theatermaker bij Female Economy, Adelheid Roosen (64), artistiek leider bij Female Economy en Ola Mafaalani (54), regisseur en voormalig artistiek directeur van het Noord Nederlands Toneel en sinds twee jaar ook deel van de artistieke leiding van Female Economy.

Ze praten regelmatig door elkaar heen, vullen elkaar aan en gaan van de hak op de tak. Ze vertellen over Vrouwen in bad, het theaterritueel dat in 2022 voor het eerst vijf weken lang, een avond in de week in Museum ’t Kromhout plaatsvond. Veertig vrouwen in doorzichtige badkuipen, met elke avond een nieuw thema: plezier, erotica, de inner bitch, the pussy en wensen. Dit jaar zijn er vanaf 22 februari tot en met 25 maart opnieuw drie rondes. Een ritueel van kunst, theater, poëzie, muziek en female bonding.

Hoe is Vrouwen in bad ontstaan?

Ola Mafaalani: “Ik had voorstellingen voor de grote zaal gemaakt, ik leidde een groot gezelschap, maar toen stopte ik daar en dacht ik: wat nu? Ik mis iets ongelofelijk dieps! Gaandeweg ontdekte ik dat wat ik miste het feminiene was, terwijl kunst maken feminien is. Maar niet in de regie, niet als leidinggevende. Ik ben twee jaar met sabbatical gegaan, heb veel cursussen gevolgd en ben bij vrouwen gaan checken: heb jij dat ook? Mis jij die vrouwelijkheid ook? En bijna alle vrouwen die ik sprak, beaamden dat.”

Lag dat aan uw functie als leidinggevende?

Mafaalani: “Nee, want als ik het gemerkt had, had ik er iets aan gedaan. Ik was bezig met plannen, doelgericht zijn, beslissingen nemen. Dat voelde heel masculien... Natuurlijk is het niet zo zwart-wit, maar ik besefte wel dat onder vrouwen zijn en het even niet weten, een genot is.”

“Als ik het feminiene zeg, bedoel ik het feminiene dat de man ook heeft, net zoals de vrouw het masculiene in zich heeft. Maar in deze maatschappij word je beloond voor je masculiene deel. De flow, het voelen, het plezier, de geilheid, het niet weten, daar is geen ruimte voor. Ik liet mijn gevoelens beneden bij de deur als ik naar boven naar kantoor liep.”

Met Roosen en Oral vond ze ideale partners in crime. Met actrice Anna Drijver en theatermaker Naomi van der Linden was de groep compleet. Samen maakten ze een theaterritueel – een voorstelling kun je het niet noemen. Een uitbundige cocktail van een weldadig warm bad, theater, beeldende kunst, muziek en persoonlijke bekentenissen. Binnen een mum van tijd was Vrouwen in bad begin 2022 uitverkocht. Ook komend jaar zitten de badkuipen al vol, terwijl er drie reeksen zijn gemaakt.

Nazmiye Oral: “Ik vind het echt revolutionair wat we hebben gemaakt. Het is geen gimmick. Ik maak altijd autobiografisch werk. Maar dit gaat verder, we willen werkelijk co-creëren. Ons publiek mag letterlijk in dat bad, wij hebben wel voorwerk, maar ook ik maak telkens iets door. Ik ga met al deze groepen iets nieuws aan. En ik kom ook weer een laag tegen in mezelf, in mijn mens zijn, in mijn vrouw zijn, daar kijk ik naar uit.”

Dat klinkt bijna therapeutisch.

Oral: “Zeker! Maar spelen is dat ook voor mij. Het is het oefenen van het leven op de vierkante meter.”

Mafaalani: “Ik krijg van het woord therapie een superallergie. Theater is bij de Grieken uitgevonden, en daar was het woord catharsis, de loutering na een toneelstuk, al gangbaar. Het laatste wat dit is, is therapie. We hebben workshops, rituelen en hammams gebruikt als basisonderzoek. Maar we hebben het omgevormd tot kunst. Als je binnenkomt is het bijna een museum: als de vrouwen daar liggen, voel ik al tranen van vreugde. Ze liggen daar met een bloem in hun haar, het is gewoon esthetiek!”

Oral: “Het is natuurlijk mooi omdat het vormgegeven realiteit is, alles is geregisseerd, ook het publiek, al hebben ze dat niet door. Het publiek is bij ons co-creator, want in mijn aflevering the pussy, waarin één vrouw door een kunstenares haar vulva nageschilderd krijgt, vragen we het publiek: jullie zijn getuige van iets heel spannends, kijk met zachte ogen. En iedereen doet dat. Je bent continu met zijn allen dit ritueel aan het maken.”

Mafaalani: “Vijf keer drie uur met elkaar doorbrengen, het voelt echt als vijf volle weken, omdat het een proces is dat je ingaat.”

Oral: “Bij Vrouwen in bad roepen we ieders moeder op; levend, dood. Waardoor je al je moeders bij je hebt, dat zijn de voormoeders. Dan vertelt Adelheid haar gebruiksaanwijzing.”

Adelheid Roosen: “Ik heb geprobeerd uiteen te zetten in een gebruiksaanwijzing wat je nodig hebt om mij te leren kennen. Dit onderdeel heet inner bitch. Hoe kun je me zo triggeren dat ik je uiteindelijk zou kunnen doden. Het is om de vrouwen te verleiden hun schaduw te zien. Het is zo louterend!”

Mafaalani: “Er heerste na afloop een stilte die je bijna zou kunnen aanraken.”

Wat jullie doen past in een tijdsgewricht waarin steeds meer mensen op zoek zijn naar zichzelf. Via therapie, rituelen, workshops, coaching, via Vrouwen in bad.

Mafaalani: “Dat is zo’n westerse kijk! In mijn cultuur (Mafaalani komt oorspronkelijk uit Syrië, red.) wordt er gezongen, gedanst, er worden verhalen verteld, er wordt gemasseerd, er wordt naakt in bad gegaan. Niemand noemt dat therapie. Het is de ene vrouw die aan de andere vraagt: heb je dat nou ook?”

Tot nu toe konden slechts een paar honderd vrouwen de voorstelling meemaken. Willen jullie niet dat het kunstwerk door zoveel mogelijk mensen wordt ervaren?

Roosen: “Het is een beweging, hè?”

Mafaalani: “Natuurlijk wil ik het liefst de hele wereld in bad. We hebben de vrouwen die er waren nooit gevraagd om het woord te verspreiden. Maar het gebeurde gewoon, razendsnel. We wilden echt een beweging. Niet een beweging tegen iemand. Het is zo vaak met feminisme dat het lijkt alsof het tegen de man is. Maar wij eren de mannen. Ik heb behoefte aan een maatschappij waarin de man zijn feminiene kanten en behoeften ook stemrecht geeft.”

Wat moet de beweging gaan doen?

Oral: “Een andere manier van omgaan met elkaar, een ander waardesysteem. Het is niet alleen dat we als vrouwen onderbetaald worden, maar wat je wil is ook dat dingen die als vrouwelijk worden gezien, zoals zorg of het onderwijs, dat die werkelijk hun waarde krijgen.”

En mannen? Reageren die vooral met: waarom mag ik niet meedoen?

Mafaalani: “We hebben met een aantal mannen gebrainstormd en wie weet komt daar iets uit voort. We hebben nog even gekeken naar de ijsbaden van Wim Hof, haha.”

Oral: “ Als ik met mannen praat over Vrouwen in bad leg ik het uit aan de hand van de Romeinen die ook alles bespraken in bad: ze filosofeerden, hadden het over politiek. Maar wat mij betreft bleven ze steken bij hun brein, bij de ratio. Wij gaan verder, dat bad in, het lijf in. Ik heb van mannen gehoord dat zij dit graag met alleen mannen zouden willen doen. Want het gemengde doet iets met de energie.”

Heeft het gebracht wat jullie zochten?

Mafaalani: “Meer! En ik was ook bereid om te vallen. Als dit het einde van mijn carrière was geweest, had ik het ook goed gevonden. Ik geloofde erin. En omdat deze vrouwen erin geloofden, ging ik er ook nog meer in geloven.”

Roosen: “Op al die avonden was er zo veel liefde! Het is echt bijzonder met zo’n groep vrouwen. Het was een soort thuiskomen.”

Vrouwen in bad vindt vijf weken lang een avond per week plaats in Museum ’t Kromhout aan de Hoogte Kadijk. De drie groepen zijn vol, maar inschrijven op de nieuwsbrief om op de hoogte te zijn van een volgende reeks kan hier. De vijf sessies kosten €1550, inclusief eten en drinken, voor vrouwen met een kleinere beurs worden er 15 plekken gereserveerd met korting. Volgens de makers draaien ze net quitte.