Plus
Zeesluis 138 miljoen duurder: 'Dit is bijna iets van alledag'
De bouw van de nieuwe zeesluis bij IJmuiden gaat de aannemers BAM en VolkerWessels 138 miljoen euro meer kosten, op een totaal van 600 miljoen voor bouw en onderhoud van de grootste sluis ter wereld.
1. Wat is er misgegaan?
De sluisdeuren komen in betonnen bakken die worden afgezonken. Normaal zijn die dicht, 'als een schoenendoos', zei BAM-topman Rob van Wingerden woensdag. Maar in een sluis zijn ze van boven en van voren open.
Pas begin dit jaar, anderhalf jaar na het winnen van de aanbesteding, beseften de aannemers dat ze daarmee het risico liepen op scheuren en vervorming. Een nieuw ontwerp en tijdelijke constructies om de caissons wél bestand te laten zijn tegen de krachten van het water, jagen de aannemers op enorme kosten.
2. Dat kost BAM en VolkerWessels elk 69 miljoen op een totale bouwsom van 600 miljoen. Au...
De koers van het aandeel-BAM maakte meteen een duikvlucht. Maar emeritus hoogleraar integraal ontwerpen aan de TU Delft Hennes de Ridder reageert bijna laconiek: "Al veertig jaar proberen we de bouw te veranderen, ze willen gewoon niet.
De Betuwelijn was een factor vijf duurder dan begroot, net als de Noord/Zuidlijn. De HSL-Zuid ook en toen kon er nog niet eens een trein op rijden. Dit is bijna iets van alledag." En daarbij: het gaat om de grootste sluis ter wereld. "Als u iets voor het eerst doet, gaat het dan meteen goed?"
3. Hoe komt het dat dit soort grote infrastructurele projecten keer op keer duurder uitvalt?
Volgens De Ridder omdat projecten in de bouw en de ICT nodeloos ingewikkeld worden gemaakt. "Vliegtuigen, auto's en computers kunnen alleen worden gemaakt doordat wordt voortgeborduurd op eerder geproduceerde systemen." In zijn boek LEGOlisering van de bouw betoogt hij dat het in de bouw ook zo kan, door digitale simulaties van eerdere evolutie in de bouw - een eerder gebouwde sluis, bijvoorbeeld.
Zo ging het ook bij de stormvloedkeringen in de Oosterschelde en de Nieuwe Waterweg, zegt hij. "De Oosterscheldekering werd slechts 20 procent duurder, de Maeslantkering werd 30 procent goedkoper."
Hij liet zijn studenten eens uitzoeken hoelang het duurt om tien Ikeakasten in elkaar zetten: de eerste kostte vier keer zoveel tijd als de laatste. "Aannemers maken altijd de eerste kast," zegt De Ridder.
Overigens heeft Rijkswaterstaat voor de zeesluis nog eens extra onderzoek laten doen toen BAM en VolkerWessels kwamen met een bod dat 15 procent lager lag dan waar de overheid van uitging. Tegelijk noemde Rijkswaterstaat dat percentage toen 'niet ongebruikelijk'. "Het beeld dat alles altijd maar duurder uitvalt, herkennen we niet."
Dat de aannemers met zo'n laag bod kwamen, was voor de belastingbetaler dan wel weer prettig. De rijksoverheid betaalt 565 miljoen. De gemeente Amsterdam draagt 47 miljoen bij, waar op 105 miljoen was gerekend.
4. Een aanbesteding brengt aannemers wel in een lastig parket.
Wat heet. Terwijl de woningbouw al weer flink op stoom is gekomen, is het in de grond-, weg- en waterbouw nog behelpen. Zo'n tachtig procent van de opdrachten verloopt via aanbestedingen door de overheid.
Er is dan ook een lange rij bouwprojecten waar aannemers op tegenvallers zijn gestuit, zoals deze zomer nog bij de Gaasperdammertunnel door Zuidoost. Of zoals hoogleraar André Dorée van de Universiteit Twente onlangs zei in vakblad Cobouw: "Wie met zekerheid calculeert, krijgt nooit een opdracht. Als je alle risico's zou doorrekenen in de inschrijfprijs, weet je zeker dat iemand anders de klus pakt, en dan is al het rekenwerk voor niets geweest."
De manier van werken waarbij bouwers ook het ontwerp voor hun rekening nemen, heeft volgens Dorée overigens wel tot betere oplossingen geleid. "En dan kan je zeggen dat we er als belastingbetaler op vooruit zijn gegaan. Maar uiteindelijk moeten de verliezen natuurlijk wel ergens worden gecompenseerd."
