'We vragen ons continu af hoe we vorm geven aan deze stad'

Veel mensen keken wel even op toen bijzonder hoogleraar Jean Tillie in 2014 zijn overstap van de Universiteit van Amsterdam (UvA) naar de Hogeschool van Amsterdam (HvA) bekendmaakte.

Tillie, publiek figuur gespecialiseerd in migratie en altijd op zoek naar het debat, die de rebelse UvA verruilt voor een bestuurlijke baan als decaan van de faculteit maatschappij en recht bij de op het eerste gezicht veel bravere hoofdstedelijke hogeschool.

"Braver vind ik niet de juiste term," zegt Tillie bedachtzaam terwijl hij vanuit zijn werkkamer op de derde verdieping uitkijkt over het voorbijrazende verkeer van de Wibautstraat.

"De HvA zit in een transformatie van onderwijsinstelling naar kennisinstelling. Toen ik hier drie jaar geleden kwam, was het veel meer een ambtelijke instelling. Ik moest wennen aan het vocabulaire. Het ging over kpi's (key performance indicators, red.), er werd gesproken over aanvlieg­routes. De HvA was een soort machine waar het draaide om beheersbaarheid. Dat is aan het veranderen."

Waar ligt dat aan?
"De hogeschool is veel zelfbewuster geworden. Binnen de organisatie heeft er een decentralisatie plaatsgevonden en decanen hebben nu ook HvA-brede taken. Daarnaast is de rol van het onderzoek veel belangrijker geworden. Onderzoek is een onzeker proces en als daar een focus op komt te liggen, doet dat ook wat met je organisatie. Je weet namelijk niet waar het naar toe gaat. Om met Albert Einstein te spreken: als ik het al wist, hoefde ik het niet te onderzoeken."

Wat is het verschil tussen de organisaties?
"Bij de hogeschool gaat het om toepasbaarheid. We richten ons vooral op de stad Amsterdam en we zijn enorm in ontwikkeling. Bij de UvA is het van belang dat je een Engelstalig artikel publiceert in een peer reviewed tijdschrift dat door slechts een zeer select gezelschap wordt gelezen. Praktijkgericht betekent daar vaak een opinieartikel of een televisieoptreden. Bij ons gaat het om de verandering van de beroepspraktijk van de professionals of de praktijken in de stad."

Kunt u daar een voorbeeld van geven?
"We hebben bijvoorbeeld onderzoek gedaan naar laaggeletterdheid in Amsterdam-West. Wat is het, hoe pak je het aan en hoe ga je het veranderen. Meer toegepast kun je niet krijgen. Dat geldt ook voor het onderzoek dat Roeland van Geuns doet naar effectieve interventies in de schuldhulpverlening. Hij kijkt niet alleen naar mensen uit de schuldhulpverlening, maar ook naar de hulpverleners en hoe die worden opgeleid. Onze missie is geslaagd als er concreet een positieve verandering heeft plaatsgevonden."

In 2003 stelde de HvA als een van de eerste onderwijsinstellingen een lector aan. Waar staan we bijna vijftien jaar later?
"Landelijk waren het toen meer losse plukjes mensen die ook niet gepromoveerd hoefden te zijn. Dat is nu veranderd. Nu is het meer ingebed in de organisatie. We hebben een onderzoeksprogramma en met elkaar gedefinieerd wat goed onderzoek is. We hebben kenniscentra, onderzoeksspeerpunten en beleid. Ik heb het gevoel dat we uit de startblokken zijn weggegaan. We zijn zichtbaar, onze impact groeit en de gemeente en bedrijven komen steeds vaker naar ons toe met een vraag."

Wat is het verschil tussen praktijkgericht onderzoek en onderzoek uitgevoerd door de universiteit?
"Laten we bij mijn eigen onderzoek, naar radicalisme, blijven. Op de universiteit definieer je het probleem, vervolgens ga je het meten en daarna probeer je het te verklaren en daar schrijf je een rapport over. Eventueel kun je er ook nog een artikel over publiceren."

"Bij de hogeschool komen studenten met heel andere vragen. Hoe herken ik het en hoe voer ik vervolgens het gesprek om de persoon weer op het rechte pad te krijgen. Je combineert fundamentele kennis met de praktijk en eerlijk gezegd is deze vorm van onderzoek veel ingewikkelder. Resultaten pas je toe en daardoor verander je de praktijk."

Is de wetenschappelijke onderbouwing wel hetzelfde?
"De methoden en technieken zijn gelijk, alleen de output is anders. Op de universiteit kan het leiden tot een artikel in een Engelstalig tijdschrift. Bij de hogeschool kan het gebeuren dat een instructie voor een groep jongerenwerkers verandert of dat er een video of app wordt ontwikkeld."

Waar ligt de focus op onderzoeksgebied voor de komende jaren?
"Het zal gaan over inclusiviteit, duurzaamheid, ondernemerschap, logistiek en de gezonde stad. We vragen ons continu af hoe we vorm geven aan deze prachtige en diverse stad. Hoe je mensen in beweging krijgt. Vanuit de theorie en de praktijk."